Chlewiska

Stan obecny

Firma Manor House - SPA - obiekt szkoleniowo-wypoczynkowy.
www.manorhouse.pl

Historia

Pałac Odrowążów, którzy z czasem przyjęli nazwisko Chlewickich skryty w zabytkowym, krajobrazowym parku, należy do jednych z najstarszych rezydencji ziemiańskich w Polsce.
W swojej historii Chlewiska pozostawały własnością sześciu wielkich rodów. Listę właścicieli Chlewisk otwiera ród Duninów herbu Łabędź. Pierwszym właścicielem Chlewisk był Piotr Dunin ze Skrzynna, starosta kraśnicki, wrocławski i kaliski, który w 1121 r. wybudował kościół, a następnie w 1135 r. w północno - zachodniej części wsi, na wzgórzu o stromych zboczach wzniósł dwór obronny.
Kolejnymi właścicielami Chlewisk (na pewno już od 1360 roku) zostali Odrowążowie, ród rycerski, który przybył do Polski w XI wieku z terenów czesko - morawskich i w ciągu XI-XIII wieku, uzyskał wysoką pozycję społeczną i wszedł w posiadanie rozległych dóbr na terenie Małopolski. Można powiedzieć, że ród Odrowążów to matka rodów rycerskich czasów średniowiecza. Oni to prawdopodobnie w XV wieku na miejscu obronnego dworu wznieśli zamek rycerski
Szydłowiec i Chlewiska należały do Dobiesława Odrowąża. Jego potomkowie, Mikołaj i Piotr od nazwy siedziby rodowej przyjęli nazwisko Chlewiccy. W 1605r. powstało kolejne skrzydło zamku wybudowane przez Wawrzyńca Chlewickiego.
Syn Wawrzyńca, Mikołaj, kasztelan małogoski jest piękną postacią w historii Polski XVII wieku. Był on zaangażowany w działalność polityczną w czasach Władysława IV i Jana Kazimierza. Uczestniczył w bitwie pod Beresteczkiem. Przez Jana Kazimierza wprowadzony został do senatu. Chlewiccy władali Chlewiskami najpóźniej do połowy XVIII wieku.
Kolejnymi właścicielami stali się Józef (kasztelan radomski) i Aleksander Potkańscy. W 1801 roku Chlewiska przeszły w ręce Stanisława Sołtyka, posła na sejm Księstwa Warszawskiego i marszałka sejmu 1811 roku. Po wybuchu Powstania Listopadowego posiadłość po ojcu przejął syn Roman Sołtyk człowiek honoru i wielkich cnót, generał, uczestnik Kampanii Napoleońskiej oraz Powstania Listopadowego, towarzysz broni Ks. Józefa Poniatowskiego, ranny pod Lipskiem w 1813 roku. To właśnie on walnie przyczynił się do detronizacji cara Mikołaja I w 1830 roku. Po klęsce powstania udał się na emigrację do Francji, a Chlewiska uległy prawdopodobnie konfiskacie - tak podają jedne źródła, natomiast inne informują, że w 1867 roku właścicielami Chlewisk byli nadal Sołtykowie - Marceli i Zofia.
W 1896 roku dobra nabył hrabia Ludwik Kazimierz Plater, a po nim odziedziczył jego syn Konstanty. To dzięki Ludwikowi, który był pasjonatem postępu technicznego, Chlewiska przeżywały swój rozkwit gospodarczy.
Zamek na przestrzeni wieków był wiele razy przebudowywany i remontowany. Obecnie pałac składa się z dwóch budowli murowanych, które łączą się ze sobą pod kątem prostym. Budynek główny jest podpiwniczony, zwrócony fasadą na wschód. W dwóch pomieszczeniach w przyziemiach budynku głównego, występuje sklepienie kolebkowo - krzyżowe. Tu również zachował się renesansowy kamienny portal. Są to najstarsze zachowane (wraz z piwnicami) komnaty zamkowe.
O gotyckim charakterze dawnego zamku świadczą pozostałości w postaci piwnic i lochów. W stromym północnym zboczu wzgórza są widoczne zręby murów starej lodowni, zbudowanej na planie kwadratu, częściowo przesklepionej cegłą.
Od roku 1999 pałac jest własnością firmy Manor House.

Park

Park przypałacowy w Chlewiskach należy do najcenniejszych tego typu obiektów na terenie województwa mazowieckiego. Duża powierzchnia (8 ha), urozmaicona szata roślinna, bogata fauna oraz największa ilość pomników przyrody czynią z niego interesujący i godny zwiedzania zabytek.
Park założony został przez Wawrzyńca Odrowąża - Chlewickiego w XVII wieku jako otoczenie rozbudowanego w 1605r. obronnego zamku.
Wraz z przebudową zamku na pałac ( dokonaną w XVIII wieku) dokonały się też zmiany w zagospodarowaniu terenu wokół nowego budynku.
Śledząc dzieje parku można wyróżnić kilka charakterystycznych przekształceń.
Pierwotne - to niska zieleń ( być może z pojedynczymi drzewami) nieograniczająca widoku obrońcom i nie dająca osłony wrogom przy ewentualnym szturmie zamku.
Druga przebudowa parku związana była ze zamianą funkcji budowli. Pałac wymagał reprezentacyjnego otoczenia, więc przebudowano park w stylu barokowym. Powierzchnię podzielono na kwatery, przedzielone alejami z lip drobnolistnych i grabów pospolitych. Na szczęście zachowano część starodrzewu nie kolidującego z nową formą. Zostały więc liczne lipy wzdłuż północnej granicy założenia, cisy przy pałacu i kilka drzew ( dęby, topole, lipy) w części zachodniej parku.
Trzecia faza zagospodarowania to przejście do ogrodów krajobrazowych. Proces przeobrażeń był rozłożony w latach i trwał do II wojny światowej. Powstał wtedy nowy układ wodny wraz z otoczeniem oraz nastąpiły liczne dosadzenia drzew ozdobnych. Park wzbogacił się między innymi o tulipanowce, skrzydłoorzechy kaukaskie, sosny wejmutki czy dęby czerwone. Część kwaterową obsadzono licznymi bylinami i niskimi krzewami ( irga, róże, berberys). Lata wojny i powojenne to liczne straty w starodrzewie oraz zniszczenie warstwy krzewów i runa wobec braku kompetentnego właściciela.
Właściciel, który przejął Pałac Odrowążów w latach 60-tych XX wieku nie sprawdził się jako użytkownik tak cennego obiektu. Powstrzymano co prawda niekontrolowaną wycinkę drzew, ale nowe nasadzenia i nowy wewnątrz-parkowy układ komunikacyjny nie miał nic wspólnego z dawnym ukształtowanym historycznie. W parku wprowadzono żywopłoty z ligustru, nasadzono liczne topole niekłańskie oraz dopuszczono do nadmiernego rozrostu samosiewów niektórych gatunków lekkonasiennych jak olchy czarne czy klony jesionolistne.
Ostatni etap to przejęcie w latach 90-tych XX w. zabytkowego zespołu pałacowo-parkowego przez firmę MANOR HOUSE i przystąpienie do prac rewaloryzacyjno - rewitalizacyjnych. W ramach tych prac odremontowano budynek pałacu i przystąpiono do zagospodarowania parku oraz terenów dawnych stajni.
Pierwszy etap prac to porządkowanie terenu z nadmiaru podszytu. Wybagrowano bardzo zamulone i zaśmiecone stawy odtwarzając jednocześnie tzw.\" mały staw z wyspą\". Staw ten był całkowicie zarośnięty, a o jego kształcie świadczyło tylko niewielkie zagłębienie.
Następnie dokonano redukcji drzewostanu wycinając drzewa suche, usychające, zaatakowane przez patogeny czy połamane w czasie licznych ostatnio huraganowych wiatrów. Nie usuwano drzew by wygospodarować miejsce na nowe budowle. Nowe obiekty lokalizowano na polanach czy obrzeżach parku ( np. Termy Zamkowe, Wioska Witalna).
Oprócz prac pielęgnacyjno-porządkowych w parku wykonano na starodrzewie liczne zabiegi z zakresu chirurgii drzew. Obcięto i zabezpieczono suche czy usychające konary, zdezynfekowano dziuple itp.
Po wykonaniu podstawowych czynności porządkowych dokonano licznych nasadzeń drzew i krzewów oraz bylin. Wprowadzone egzemplarze charakteryzują się ciekawą kolorystyką oraz rzadko spotykanym pokrojem. Warto tu wspomnieć o malino-jeżynie, atrakcyjnej smakowo roślinie rosnącej w dużej kępie przy mostku na wyspę, irgach, trzmielinie, oczarach ?

Tekst udostępniony przez dział marketingu www.manorhouse.pl