Zator

Historia

Zamek wznosi się w południowo-wschodniej części miasta, na stromej skarpie doliny Skawy. Pierwsza warownia w formie grodu funkcjonowała w tym rejonie w epoce wczesnego średniowiecza. Obecnie jej pozostałości znajdują się w pobliskiej miejscowości Grodzisko. Jan Długosz podaje, że rozbiórka owego grodziska posłużyła do budowy murowanych domów na terenie Zatora. Fakt, że dotychczas na terenie grodu nie natrafiono na pozostałości murowanych budowli poddaje tezę Długosza w wątpliwość. Dowodem na istnienie grodu i osady są przekazy historyczne z XIII wieku. W 1292 roku dokonano lokacji miasta, które na początku XIV wieku było jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo miast księstwa oświęcimskiego. W 1445 roku z księstwa oświęcimskiego wydzielono księstwo zatorskie co wymusiło budowę nowego murowanego zamku. W 1513 roku nowe księstwo zostało wcielone do Korony a zamek zaczął pełnić funkcję starostwa niegrodowego. Po pierwszym rozbiorze Polski zamek został kupiony od rządu austriackiego przez Piotra Dunina, który odrestaurował zamek. W 1836 roku odbyła się gruntowna przebudowa zabytku podjęta z inicjatywy ówczesnej właścicielki Anny z Tyszkiewiczów Potockiej. Przebudowa odbyła się pod kierunkiem Franciszka Marii Lanciego. W trakcie II Wojny Światowej budowla została zdewastowana. Na lata 1963-69 przypadło odrestaurowanie zabytku. Dotychczas zamek nie został przebadany i jego układ przestrzenny z epoki średniowiecza pozostaje nieznany.

Wiedzy na temat wyglądu zamku dostarcza nam jego opis zawarty w akcie podziału księstwa zatorskiego w 1474 roku. Wg tego dokumentu główny dom zamkowy posiadał trzy kondygnacje. W parterze mieściła się kuchnia oraz komory. Na piętrze od frontu znajdowały się 4 duże izby i 3 komnaty oraz kilka komnat po bokach budowli. Na drugim piętrze mieściła się wielka sala oraz 4 pokoje. Dziedziniec zamkowy zabudowany był przez budynki gospodarcze, w tym stajnie. Dokument lustracyjny z 1765 roku jest dowodem niewielkich zmian przestrzennych w obrębie założenia. Świadczy jednak o silnej dewastacji zamku. Przebudowa XIX wieczna ograniczyła się jedynie do wnętrz oraz zmiany wystroju architektonicznego na neogotycki. Po odbudowie powojennej zamek podobnie jak w epoce średniowiecza jest na planie prostokąta, ma trzy kondygnacje, wysuniętą ryzalitowo wieżę na osi budynku. Wyburzono jednak oryginalne budynki gospodarcze otaczające dziedziniec zamku.

Park

Park.

Inne

Oficyna.
Brama.