Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Radosław Sroczyński

Tarnów

Województwo:małopolskie
Rodzaj obiektu:Zamek

Rejestr zabytków

Obiekt:ruiny zamku na górze św. Marcina, nr rej.: A-119 z 5.10.1976

Stan obecny

Pozostałości.

Historia

Pozostałości po możnowładczej warowni wznoszą się na Górze św. Marcina około 2 km na południowy wschód od miejskiego rynku. W latach 1939, 1963-69, 1979-85 odbyły się badania archeologiczno-architektoniczne, w trakcie których relikty zostały w znacznej mierze przebadane.
Dzięki nim, ikonografii i źródłom pisanym możemy w dużym stopniu zrekonstruować przekształcenia przestrzenne zamku oraz jego dzieje. Zamek został wybudowany z inicjatywy wojewody krakowskiego Spycimira Leliwita. Majątek został nadany mu w roku 1328 przez króla Władysława Łokietka. W roku 1331 odbyła się konsekracja kaplicy zamkowej, co jest dowodem na dość szybkie posuwanie się prac budowlanych.
Warownia przez wiele pokoleń służyła jako główna rezydencja rodowa oraz centrum administracyjne rozległego klucza dóbr ziemskich. W roku 1441 warownia znacznie ucierpiała w wyniku najazdu wojsk węgierskich. Kolejny właściciel zamku ? hetman Jan Amor Tarnowski odbudował go czyniąc zeń jedną z najwspanialszych posiadłości monarchii, tętniący życiem ośrodek kultury renesansowej. Czasy te były szczytem świetności siedziby.
Po śmierci hetmana w roku 1561 i jego syna Jana Krzysztofa w roku 1567 doszło do sporu między spadkobiercami: księciem Konstantym Ostrogskim oraz kasztelanem czechowskim Stanisławem Tarnowskim. Spór zakończył się oblężeniem zamku w roku 1570 i zdobyciem go przez wojska Stanisława Tarnowskiego. Później zdewastowana rezydencja zaczęła powoli podupadać a kolejni właściciele: Zasławscy, Lubomirscy, Zamoyscy, Radziwiłłowie, Koniecpolscy, Walewscy i Sanguszkowie nie wykorzystywali jej do celów mieszkalnych i nie starali się o odzyskanie jej dawnej świetności.
W połowie XVIII wieku poczęto rozbierać mury założenia. Zagładę tej średniowiecznej rezydencji przypieczętowało usypanie na Górze św. Marcina kopca ku czci powstańców z 1846 roku. W roku 1848 ostatecznie zniszczono pozostałe mury i ziemne fortyfikacje. W takim stanie nikłe pozostałości przetrwały do dziś.

W epoce średniowiecza założenie składało się z dwóch części: zamku wysokiego o funkcji mieszkalnej na kulminacji wzgórza oraz zamku niskiego spełniającego funkcje gospodarcze. Obie części założenia rozdzielała fosa wykuta w skale przez którą przerzucony był most zwodzony. W czasach 1329-1342 zamek wysokie składał się z kamiennego muru obwodowego, do którego dostawione były jednopiętrowe budynki.
W części zachodniej znajdowała się cylindryczna wieża o średnicy około 10 m. Przy narożniku południowo-wschodnim mieściła się kaplica Nawiedzenia Marii Panny. W wewnętrznym dziedzińcu znajdowała się wydrążona w skale studnia o głębokości 18 m. Zamek niski otoczony był murem obwodowym z cegły na kamiennym fundamencie. Brama wjazdowa z przyczółkiem mostu znajdowała się na wschodzie, na zachodzie umieszczono czworoboczną budowlę najprawdopodobniej wieżową. Do południowego odcinka muru obwodowego przylegała zabudowa drewniana o przeznaczeniu gospodarczym.
Po 1441 warownia została przebudowana. Na zamku wysokim wzmocnione zostały skrzydła południowe oraz wschodnie. Od południa do muru obwodowego dostawiono ciąg pomieszczeń. W narożniku południowo wschodnim stanęła druga wieża cylindryczna, masywniejsza i niższa od tej w zachodniej kurtynie. Zamek niski uległ remontowi, nie zmieniono jednak wówczas jego zasadniczego układu przestrzennego. Jedynie drewniane budynki gospodarcze mogły być wtedy zastąpione przez murowane.
Zasadnicze zmiany przyniosła przebudowa hetmana Tarnowskiego. Wschodnia część zamku otoczona została murem grubości 4 m wyposażonym w baszty i półbaszty. W dzisiejszym stanie badań znana jest jedynie część fortyfikacji z tego okresu: basteję w narożniku północno-wschodnim, tzw. arsenał od strony wschodniej i związany z nim system komunikacyjny.
Zamek niski w dalszym ciągu utrzymał swe gospodarcze funkcje. Jego obronność została wzmocniona poprzez wzniesienie nowych fortyfikacji ziemnych. Od strony południowego zachodu został usypany potrójny szaniec. W latach późniejszych prace budowlane prowadzone na zamku ograniczały się już tylko do doraźnych napraw.

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.