Rytro

Historia

Pozostałości po warowni wznoszą się na szczycie wysokiego wzgórza na prawym brzegu Popradu. Prace wykopaliskowe prowadzone były w latach 60 tych przez A. Żakiego a w roku 1996 badania archeologiczne rozpoczęła tu ekipa A. Szybowicza. Najstarszy dokument pochodzi z 1312 roku i nadaje na powrót prawo zakonowi klarysek ze Starego Sącza poboru cła przy zamku ryterskim.
Do dziś kwestia fundacji zamku pozostaje sporna. Wg Jana Długosza pierwotnym właścicielem warowni pełniącej funkcję strażnicy komory celnej był komes Piotr Wydżga. W okresie panowania Władysława Łokietka zamek pozostawał w posiadaniu rodziny królewskiej. Od początku XV wieku warownia była własnością tenutariuszy: Jakusza z Boturzyna herbu Czewoja a później przedstawicieli rodu Toporczyków. Ci ostatni z biegiem lat przejęli nazwisko Ryterskich. W XVI wieku gospodarzem na zamku był Piotr Kmita. Po tym okresie zamek zaczął popadać w ruinę. Sytuację warowni obrazuje przekaz Marcina Bielskiego (zm. 1575) oraz teksty lustracji z lat 1616-1617. Dowiadujemy się z nich, że zamek spustoszał oraz, że pozostało z niego zaledwie trochę muru na górze wysokiej. Obecny stan badań utrudnia pełnie rozpoznanie dziejów i przemian architektonicznych zamku.
Zamek sięga swym rodowodem końca XIII wieku. Z tego okresu pochodzi wolnostojąca, cylindryczna wieża (średnica zewnętrzna u podstawy 9,5 m i wewnętrzna 2,4-2,6 m), zbudowana z piaskowca. Dziś wieża zachowała się do wysokości 10 m. W drugiej fazie rozbudowy zamku powstał mur obronny okalający wierzchołek wzgórza. Wieża flankowana była z obu stron murowanymi budynkami. Dziś zachowały się och relikty. Przy zachodniej kurtynie zbudowany był dom mieszkalny o układzie dwudzielnym. W okresie późniejszym dom był przebudowany i dostosowany do obrony z użyciem broni palnej. Świadczy o tym zachowana strzelnica z charakterystycznym rozglifieniem. Na wschód od wieży wznoszą się relikty budowli, która najprawdopodobniej pełniła funkcję wjazdu na dziedziniec. Założenie bronione było od pozostałej części wzgórza wałem ziemnym i fosą.