Dobczyce

Historia

Ruiny zamku położone są na skalistym wzgórzu, na skraju doliny, na zachód od lokacyjnego miasta. Pozostałości po zamku zostały przebadane w latach 60 tych i 70 tych XX wieku. Zamek po raz pierwszy został wymieniony w źródłach pisanych w roku 1266. Zamek nie figuruje w kronikach Jana z Czarnkowa oraz Jana Długosza jako fundacja Kazimierza Wielkiego stąd można domniemywać, że pochodzi on z okresu wcześniejszego. Zamek mógł pełnić funkcję ochrony militarnej komory celnej istniejącej już w tym miejscu w XIII wieku.
Sam zamek został wymieniony w dokumentach dopiero w roku 1362. W roku 1390 Władysław Jagiełło zlecił konserwację zamku a zadanie do wyznaczył Klemensowi z Moskorzowa. Środki na ten cel pozyskane były z dochodów z żup wielickich. W okresach późniejszych zamek był w zastawie rodzin takich jak: Lanckorońscy, Czerni, Bużeńscy, Lubomirscy, Jordanowie. Kolejni starostowie przyczyniali się do modernizacji i rozbudowy założenia średniowiecznego. Lubomirscy pozostawili po sobie najwięcej zmian, przemieniając założenie militarne w wygodną rezydencję. Potop szwedzki około połowy XVII wieku nie pozostawił większych zniszczeń w obrębie zamku o czym możemy przekonać się z dokumentu lustracji przeprowadzonej w 1660 roku. W roku 1702 został jednak spustoszony przez wojska Karola XII. Od tego czasu zamek zaczął chylić się ku upadkowi. W I połowie XIX wieku zaczęto wykorzystywać budulec zamku do wznoszenia okolicznych domów oraz kościoła. W roku 1900 nastąpiła przeciw temu procederowi interwencja Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej i w roku 1901-02 zamek zabezpieczono.
Zamek został położony na wzniesieniu o trzech stromych zboczach i czwartym od wschodu w formie płytkiego wąwozu. Założenie zamkowe wypełnia cały wierzchołek wzniesienia i ma kształt nieregularnego czworoboku. Założenie składa się z dwóch członów: zamku górnego zajmującego wyższą południowo wschodnią część wzgórza oraz zamku dolnego umieszczonego od północy.
Zamek górny posadowiony na planie trójkąta, z dwoma jednotraktowymi budynkami dostawionymi do muru obwodowego. Narożnik południowy wyposażony był w wieżę posadowioną na planie kwadratu. Trójkątny dziedziniec ujęty był od północy murem. Po jego wewnętrznej stronie znajdują się relikty dolnej kondygnacji cylindrycznej wieży. Była to najstarsza część zamku pełniąca funkcję ochrony komory celnej.
Obok wieży umieszczono schody prowadzące do zamku dolnego. Ta część zabudowana była słabiej, między innymi w budynkiem bramnym umieszczonym na północy, wyposażonym w most dębowy osadzony na słupach. Odkryto również pozostałości dawnej bramy ze śladami bruzd na bronę. Po wewnętrznej stronie dziedzińca przelot bramny przechodził w murowany korytarz. Po zachodniej stronie wzgórza zamkowego w XIX wieku funkcjonował kamieniołom, który doprowadził do jego silnej dewastacji.

Inne

Kilkaset metrów od zamku możemy znaleść Mury Starego Miasta z XIV i XV w – do dziś zachowane relikty to jedynie fragmenty murów obronnych, bramy wjazdowej i baszt. Mimo to stanowią unikalne dziedzictwo kulturowe w skali regionu i kraju. Mury miały kształt nieregularnego pięciokąta (około 700 metrów długości oraz 1,5 metra grubości). Niegdyś zaopatrzone w krenelaże i blanki strzelnicze, galerię dla straży, strzelnice kluczowe, skutecznie broniły Miasta. Dopiero artyleria z okresu „potopu szwedzkiego” skutecznie zniszczyła budowlę. Nie naprawiana po przenosinach Miasta w dolinę, stała się swoistym zasobnikiem kamienia budowlanego. Pozostałości fortyfikacji zostały zabezpieczone w 1901 roku przez Towarzystwo Galicyjskie, w latach 70-tych XX wieku ratowano mury przed zawaleniem, a w roku 2010 wykonano prace konserwatorskie.