Uniejów

Stan obecny

Hotel i retauracja.

Historia

Zamek arcybiskupów gnieźnieńskich był w latach 50 tych XX wieku rewitalizowany. Wcześniej przeprowadzono pod kierunkiem H. i Z. Ziętkiewiczów badania architektoniczne. Zabytek doczekał się sporej literatury. Założenie zamkowe z wysoką dominantą wertykalną w postaci 25 m wieży posadowione zostało na sztucznie usypanym kopcu ziemnym kilkadziesiąt metrów od rzeki Warty, na jej zachodnim brzegu, około 300 m od rynku miejskiego.
Obecnie kopiec ziemny jest głównym elementem założenia parkowego. Pierwsza wzmianka pisana o zamku pochodzi z 1339 roku i mówi o zniszczeniach poczynionych przez Krzyżaków w 1331 roku. Wcześniejsze dzieje warowni nie są znane. Wg Jana Długosza fundatorem obecnego zamku był arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki (1342-1374). Jego budowa musiała się odbyć mniej więcej w połowie XIV wieku. W roku 1381 zamek został zdobyty i zniszczony przez Bernarda z Grabowa.
W połowie XV wieku został znacznie rozbudowany ale niedługo potem, w roku 1492 znów zdobyty przez Wawrzyńca Kośmidra Gruszczyńskiego w trakcie wojny ze Zbigniewem Oleśnickim o Koźmin. W roku 1525 założenie zostało strawione przez pożar. W latach późniejszych zamek był wielokrotnie przebudowywany. W roku 1534 inicjatywy przebudowy podjął się starosta Stanisław z Gomolina.
W roku 1638 oraz 1645 prace prowadzone były na zlecenia arcybiskupa Jana Wężyka (1627-1638) oraz Macieja Łubieńskiego (1641-1652). W wyniku tych prac założenie zamkowe przeistoczyło się w renesansowo-barokową rezydencję. W połowie XVIII wieku niewielkie prace prowadzone były przez arcybiskupa Krzysztofa Antoniego Szembeka. W połowie XVII wieku rezydencja utraciła jednak na swym znaczeniu jako siedziba prymasowska.
W 1838 roku po sekularyzacji dóbr kościelnych i opuszczeniu założenia została ona przekazany przez rząd carski generałowi Aleksandrowi Tollowi. Wsławił się on w trakcie tłumienia powstania listopadowego. Rodzina Tollów przeprowadziła remont rezydencji, ufundowała założenie parkowe oraz pozostawała w niej aż do I Wojny Światowej. W latach między wojennych w budowli umieszczono pensjonat.
W trakcie II Wojny Światowej i tuż po niej zabytek został znacznie zniszczony. W latach 1956-1967 odbyła się odbudowa założenia z przeznaczeniem na archiwum. Później jednak obiekt zaczął pełnić funkcje hotelowo-gastronomiczne. Od końca lat 60 tych budowla zmieniała wielokrotnie właścicieli, funkcja pozostaje jednak niezmienna.

Pierwotny zamek znajduje się w centralne partii obecnego założenia. Składał się on z czworoboku murów o wymiarach 23 X 29 m z bramą od południa, z trójkondygnacyjnego, dwuizbowego w partii przyziemia domu mieszkalnego o wymiarach 10,5 X 23 m, posadowionego przy kurtynie zachodniej oraz z wieży głównej o średnicy około 9 m, ulokowanej na zewnątrz w połowie kurtyny wschodniej, będącej jednocześnie głównym elementem o charakterze obronnym. Do elewacji domu mieszkalnego od strony dziedzińca dostawiona była kaplica. Założenie posiadało powierzchnię około 700 m2.
W połowie XV wieku zamek został wzmocniony i powiększony. Zachodni dom mieszkalny wyposażony został w dwie czworoboczne, trójkondygnacyjne wieże mieszkalne, wjazd zyskał formę czworobocznej wieży bramnej, całe założenie otoczone zostało zewnętrznym obwodem murów tworzącym międzymurze. Założenie powiększyło swoją powierzchnię do 1350 m2. Po pożarze w 1525 roku w wyniku odbudowy zamku powstał budynek w kształcie litery L łączący wieżę bramną z wieżą główną. W II ćwierci XVII wieku zamek przekształcono w rezydencję.
Utrata walorów obronnych wiązała się ze wzrostem znaczenia dwóch innych rezydencji biskupich w Łowiczu oraz w Skierniewicach. Zabudowano wówczas przestrzeń międzymurza od wieży bramnej do wieży południowo-zachodniej. Powstało w ten sposób skrzydło południowe i wschodnie o ujednoliconej, wczesnobarokowej bryle. Międzymurze zachodnie i północno-wschodnie pozostawały niezabudowane. Założenie składało się z trzech skrzydeł mieszkalnych oraz dwóch wież. Po potopie szwedzkim bryła zamku nie uległa już większym zmianom.
Większe zmiany nastąpiły dopiero w połowie XIX wieku, kiedy rozebrano mur obwodowy zachodni, łączący obie średniowieczne wieże i na jego miejscu zbudowano taras z szerokimi schodami do ogrodu.

Opis

Początkowo murowany zamek miał kształt czworoboku zawierającego trójkondygnacyjny budynek mieszkalny z kaplicą i wieżę główną .
W XVw dobudowano w Zach kurtynie 2 wieże mieszkalne i w Płd – wieżę bramną a całość otoczono zewnętrznym murem .
W późniejszych wiekach międzymurze wypełniały budynki o char. mieszkalnym .

Park

Park przy zamku z 2 poł. XIX w.