Łęczyca

Stan obecny

Muzeum Ziemi Łęczyckiej

Historia

Zamek doczekał się bogatej literatury. Założenie wznosi się na południowy-wschód od otoczonego murami obronnymi zespołu miejskiego. Założenie posadowione jest na planie nieregularnego czworoboku, z dwiema kurtynami prostymi dwiema załamanymi o wymiarach 42,5/44/59/63 m.
Zamek zajmuje obszar ponad 2600 m2. W narożniku południowo-zachodnim zlokalizowana jest główna wieża posadowiona na planie kwadratu o boku 9,5 m, przechodząca w górnej części w ośmiobok. W północnej części kurtyny zachodniej umieszczono wjazd główny do założenie zabudowany lekko wysuniętą poza lico murów kwadratową wieżą bramną. Przylega do niej dom nowy, którego mury wypełniają cały narożnik północno-zachodni. Wzdłuż kurtyny wschodniej, w jej południowym odcinku zlokalizowany jest niewielki, dwukondygnacyjny budynek zwany prochownią. Założenie posadowione zostało na sztucznie uformowanym wzniesieniu, w partii fundamentów zbudowane zostało z kamieni eratycznych ponad poziomem gruntu wyrastają mury z cegły gotyckiej.
Lica murów przez cały okres funkcjonowania warowni były wielokrotnie przebudowywane. Za fundatora zamku uważa się Kazimierza Wielkiego. Nie rozwikłana została wątpliwość dokładnej daty powstania zamku. Niektórzy jego budowę widzą po 1352 roku, tzn. po śmierci Władysława- księcia dobrzyńskiego i łęczyckiego. Zamek został wzniesiony przez wyspecjalizowany warsztat północny. Charakter zamku zdradza wpływy joannickiej architektury strefy północnej. Najważniejsza przebudowa zamku nastąpiła w III ćwierci XVI wieku.
Zamek z początku pełniący funkcje rezydencji królewskiej, w latach późniejszych został przekwalifikowany na siedzibę starościańską. W XVII wieku podzielił los większości warowni polskich i został zrujnowany przez wojska szwedzkie. Źródła podają jednak, że użytkowano był jeszcze w XVIII wieku. Los budowli, pomimo chęci rządu pruskiego wzmocnienia na przełomie XVIII i XIX wieku jego fortyfikacji był już jednak przesądzony. W II połowie XIX wieku zamek posłużył okolicznej ludności jako źródło bezpłatnego budulca. Po zakończeniu działa wojennych w 1945 roku zamek został zabezpieczony i zrekonstruowany wg projektu H. Jaworowskiego.
Dziś w zamku mieści się Muzeum Ziemi Łęczyckiej. Niestety obecny stan badań nie wystarcza do zrekonstruowania przemian przestrzennych jakie dokonywały się dwufazowo, w czasach średniowiecznej budowy rezydencji królewskiej i w trakcie nowożytnej przebudowy celem dostosowania obiektu do pełnienia funkcji siedziby starościańskiej. W czasach średniowiecznych zamek złożony był z murów obwodowych, wieży głównej i bramnej, domu głównego w narożniku południowo-wschodnim (budynek na planie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacyjny, mieszkalny, z częścią południową, reprezentacyjną z jedną lub dwiema izbami na każdym piętrze i oddzieloną od niej sienią częścią północną, dwutraktową z trzema niewielkimi izbami na każdym poziomie).
Dziś dom główny nie istnieje a w jego północnej części stoi prochownia. Resztę zabudowy stanowiła drewniana zabudowa gospodarcza. W czasach kazimierzowskich zamek ufortyfikowany był wraz z miastem. W latach 60 tych XVI wieku odbyła się przebudowa zamku. Jej inicjatorem był ówczesny pan zamku- starosta Jan Lutomirski- podskarbi nadworny koronny (1548-67), żupnik krakowski, bliski współpracownik Zygmunta Augusta. Przebudowa kosztowała skarb państwa 3 tysiące florenów. W latach 1564-65 odbyła się lustracja kosztów wydanych na przebudowę warowni. Przekształcenia nie objęły urządzeń obronnych. Powstał tzw. nowy dom, trójkondygnacyjny i jednotraktowy. Przemienia uległy gotyckie otwory okienne zastąpione kamiennym opracowaniem pałacowych w charakterze okien. Zmianie uległy również wnętrza. Ostatnie prace podjęte przy zamku miały miejsce w końcu XVIII wieku i dotyczyły założenia bastionu ziemnego, broniącego ówczesny narożnik miasta i zamku.

Inne

- wieża i mury, nr rej.: 91-V-15 z 15.05.1946 oraz 75 z 26.07.1967
- baszta obronna, ob. dzwonnica kościoła par., XIV, XVIII w., nr rej.: 84-V-8 z 5.06.1946 oraz 69 z 25.07.1967