Kozłówka

Stan obecny

Muzeum.

Historia

Pałac zbudowany w latach 1735-1742 zapewne wg projektu Józefa Fontany dla Michała Bielińskiego. W latach 1879-1907 nastąpiła przebudowa wg projektu Jana Heuricha młodszego dla Konstantego Zamoyskiego. Zmieniono elewację ogrodową, dobudowano portyk, dwie wieże, tarasy z arkadowymi podcieniami, kaplicę w pawilonie wzorowano na wersalskiej. W wyniku tych zmian pałac otrzymał charakter manierystyczno-eklektyczny. Zamoyski zgromadził w pałacu kolekcję dzieł sztuki, na którą składały się kopie najbardziej znanych prac z zakresu malarstwa i rzeźby. Także pokaźną bibliotekę. - Na przełomie XVIII i XIX w. pałac należała do Zamoyskich.

Opis

Budynek neobarokowy. Wnętrze korpusu ma charakter neorokokowy, pozostałe wnętrza - późnego baroku, klasycyzmu, empire i biedermeieru.
Obecnie w skład zespołu pałacowo-parkowego w Kozłówce wchodzą:
Pałac
Teatralnia
Kaplica
Oficyny Północna i Południowa
Kordegardy Północna i Południowa
Pawilon Północny
Pawilon Południowy (Powozownia).
W trakcie przebudowy w latach 1898-1911 wnętrza pałacu otrzymały nowy wystrój: neorokokowe i neoregencyjne plafony, marmurowe kominki, miśnieńskie piece, ozdobne dębowe parkiety.
Pokoje zostały urządzone w stylu II Cesarstwa. Ściany zawieszono obrazami i lustrami w bogatych złoconych ramach, okna przesłonięto kotarami i lambrekinami z jedwabnego adamaszku lub haftowanego aksamitu. Wnętrza wypełniły wysokiej klasy meble w stylach od neobaroku do empireu.
Dzisiejsza kolekcja malarstwa, rzeżby, grafiki i rysunku obejmuje portrety rodzinne (np. Zofii Zamoyskiej rysowany przez Francois Gerarda, Konstantego i Anieli Zamoyskich pędzla Leopolda Horowitza, Andrzeja Zamoyskiego dłuta Marcelego Guyskiego), malarstwo historyczne (obrazy Franciszka Smuglewicza i Józefa Oleszkiewicza), pejzaże (G.P. Panniniego, J.O. Harmsa), oraz bogaty zespół kopii arcydzieł malarstwa europejskiego.
Dział rzemiosła artystycznego zawiera między innymi porcelanę miśnieńską, wyroby manufaktury w Sevres i innych wytwórni europejskich, dwa duże serwisy szklane (jeden z herbami Zamoyskich) i takie rarytasy sztuki złotniczej, jak złocona wazka Martina Biennais, nadwornego złotnika Napoleona I czy figurka dzika z agatu ssłynnego Carla Faberge, dostawcy dworu cara Mikołaja II.
Większość wyposażenia od prawie stu lat znajduje się tam, gdzie była w czasach Zamoyskich. Rezydencja żadnego innego rodu polskiej arystokracji nie zachowała się w tak dobrym stanie.
GABINET hrabiego Konstantego Zamoyskiego zwany też pokojem Bielińskich, od wiszacych tu XVIII-wiecznych portretów tej rodziny. Największy z nich, przedstawiający marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego, jest zapewne dziełem Louis de Silvestrea, nadwornego malarza Sasów. Na wprost wejścia, nad XIX-wiecznym francuskim biurkiem, zamykanym cylindrycznie, wisi najstarszy obraz w zbiorach kozłowieckich - pejzaż ze starożytnymi ruinami pędzla Oswalda Harmsa z 1672 r., nieco niżej, z prawej, obraz o podobnej tematyce, włoskiego malarza Giovanniego Paola Panniniego z około 1750 r. Na tej samej ścianie, pod sufitem, portrety Wazów: Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza oraz dwie podobizny Marii Ludwiki Gonzagi.
Naprzeciw nich portrety Czartoryskich. Niżej rysunek znakomitego francuskiego malarza François Gérarda z 1804 r., przedstawiający Zofię Zamoyską z synami Konstantym i Władysławem, a przy tejże ścianie, należący być może do niej, fortepian pionowy zwany żyrafą (Wiedeń, pocz. XIX w.)
SYPIALNIA hrabiego Konstantego Zamoyskiego. W najbardziej prywatnym z pokojów hrabiego wiszą głównie portrety jego najbliższych: rodziców - Jana i Anny z Mycielskich (po obu stronach wnęki), babki - Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej (największy; wg oryginału Józefa Grassiego z 1799 r.) i jej brata - księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (nad drzwiami; wg W. Lesseur-Lesserowicza), kuzynki Konstantego Zamoyskiego - Pelagii z Zamoyskich primo voto Rembielińskiej secundo voto Branickiej (znakomita kopia pięknego portretu F. X. Winterhaltera), a przede wszystkim samego hrabiego i jego żony Anieli z Potockich Zamoyskiej, namalowane przez Leopolda Horowitza w 1877 r.
Między oknami intarsjowana sekretera (Niemcy, Würzburg, ok. poł. XVIII w.). Na lewo od łóżka szafka na cygara i biurko-kantorek. Przed łóżkiem angielski potrójny stolik, tzw. dumb waiter niemy kelner, ze srebrami i platerami z wytwórni angielskich i rosyjskich. W prawym narożniku sypialni, za parawanem, kącik toaletowy - umywalnia, a na niej zastawa łazienkowa z porcelany czeskiej (wytwórnia Fischer-Mieg w Brezowej, 2. poł. XIX w.), malowanej na wzór japońskiej porcelany Imari.

SALON MALY
W czasach Bielińskich mieściła się tu kaplica, przed wojną pokój najstarszego syna właścicieli. Obecne wyposażenie nawiązuje do stanu z początku naszego stulecia.
Wśród obrazów zdobiących ściany przeważają kopie arcydzieł malarstwa europejskiego. Nad drzwiami do łazienki Książę Henryk Lubomirski jako Amor wg Angeliki Kauffmann, a dalej zgodnie z ruchem wskazówek zegara: Zuzanna w kąpieli wg J. B. Santerrea, Król Karol I Stuart i królowa Henrietta wg szkoły Van Dycka, niżej Maria z Dzierżanowskich Czartoryska i Cecylia Beydale, Amor i Psyche wg François Gérarda, Okropności wojny wg Rubensa, niżej Danae wg Tycjana, Dziewczyna z listem wg Greuzea, Sen Antiope wg Correggia i na dole portrety Konstantego, Andrzeja, Jana i Władysława Zamoyskich.
Pod oknem stoi włoski pianomelodicon z k. XIX w. - instrument do mechanicznego odtwarzania muzyki, w witrynie zaś srebra z różnych wytwórni europejskich oraz kryształowa zastawa z francuskiej huty Baccarat (4. ćw. XIX w.) - jedna z dwóch pozostałych po Zamoyskich (zachowało się 6 karafek i 55 kieliszków).

SYPIALNIA HRABINY.
Portret zbiorowy pędzla Sebastiana Norblina przedstawia Stanisława i Zofię Zamoyskich z sześciorgiem starszych dzieci. We wnęce nad łóżkiem wisi Wielka Święta Rodzina wg Rafaela, na bocznych ścianach portrety rodziców Konstantego Zamoyskiego, Anny Sapieżyny i Franciszka Mycielskiego. Obok pieca portret siostry Anieli Zamoyskiej - Janiny z Potockich Potockiej (wg Pantaleona Szyndlera).
Meble dziewiętnastowieczne: pośrodku francuski stół z l. 70. wykładany porcelanowymi płytkami, przy nim delikatne neorokokowe krzesełka, również neorokokowy szezlong (firma Jansen, Paryż) i stoliki do robót ręcznych, między oknami szafki-lodówki (firma Józef Sawicki, Warszawa).
Najpiękniejszy kominek w pałacu zdobi zegar francuski (J. Ardavani, Paryż) z miniaturą Zofii Zamoyskiej.
Na podłodze perski kobierzec Tabriz z początku XX w. z motywem drzewa życia.

SALON CZERWONY
Jest to główne, największe (114 m2) i najwyższe (9 m) pomieszczenie pałacu. Trzy porte-fenetre prowadziły niegdyś na nie istniejący dziś taras ze schodami do ogrodu. Okna i drzwi zdobią haftowane lambrekiny i kotary z czerwonego aksamitu, a w rogu stoi olbrzymi piec z biało-niebieskich kafli, jeden z trzech wykonanych na specjalne zamówienie.
Konstanty Zamoyski zgromadził tu - ku pokrzepieniu serc w latach narodowej niewoli - wizerunki polskich królów i hetmanów. Nie zapomniał też o chwale własnego rodu, umieszczając w najokazalszym wnętrzu portrety ordynatów i ordynatowych zamojskich. Z dwóch wielkich kompozycji poświęconych hetmanowi Janowi Karolowi Chodkiewiczowi Pożegnanie Chodkiewicza z żoną przed wyprawą chocimską namalował w r. 1808 Józef Oleszkiewicz, zaś obraz Śmierć Chodkiewicza pod Chocimiem jest przypisywany Franciszkowi Smuglewiczowi. Naprzeciw okien para portretów: hetmana i kanclerza Jana Zamoyskiego, twórcy ordynacji zamojskiej i potęgi rodu oraz jego czwartej żony Barbary z Tarnowskich. Centralne miejsce w salonie zajmują dwie półkoliste kanapy (firma L. Mergenthaler, Warszawa). Na francuskich intarsjowanych szafkach w stylu Ludwika XV stoją kopie rzeźb antycznych -Zapaśnicy i Umierający Gal, a na szafkach narożnych porcelanowe figurki Chińczyków z kiwającymi się głowami. Przy fortepianie amerykańska pianola z przełomu XIX i XX w. Jest to przystawka, która odtwarza na fortepianie lub pianinie muzykę zakodowaną na perforowanej taśmie papierowej.

SALON BIAŁY
Dwa największe obrazy to kopie portretów zbiorowych Zamoyskich - na jednym (wg Angeliki Kauffmann) kanclerz Andrzej Zamoyski z dziećmi: Anną, Aleksandrem i Stanisławem, na drugim (wg François Gérarda) Zofia Zamoyska z synami Konstantym i Władysławem. Oryginały obu spłonęły w 1939 r. w Pałacu Błękitnym. Na uwagę zasługują francuskie meble z 2. poł. XIX w. w stylu Ludwika XV: dwie witryny zdobione brązami z warsztatu E.Garniera, szafki intarsjowane, dekorowane brązami z motywem lwiej skóry, biurko wykładane markieterią, wykonane przez francuskiego ebenistę Beforta Młodszego, specjalizującego się w kopiowaniu mebli A.Ch. Boullea. Krzesła (firma Jansen, Paryż) stanowiły niegdyś wyposażenie kaplicy.
W witrynach zgromadzona jest porcelana z różnych wytwórni europejskich z XVIII, XIX i XX w., przedmioty oddane przez społeczeństwo polskie na Fundusz Obrony Narodowej w 1939 r. (złoty krzyżyk relikwiarzowy, para pierścieni, kamea z Hermanem i Dorotą) oraz inne drogocenne bibeloty (Chinka z chryzantemami z kości słoniowej, agatowy dzik z firmy Fabergé.

POKÓJ KREDENSOWY
W Kozłówce, podobnie jak w wielu rezydencjach, kuchnia była umieszczona poza budynkiem pałacowym, w oficynie południowej. Potrawy przenoszono dziedzińcem do pomieszczenia zwanego kredensem.
W pałacu Zamoyskich znajdowały się dwa kredensy - górny i dolny. Z dolnego podgrzane już potrawy przewożono windą do górnego, gdzie układano je na półmiskach, dekorowano i wnoszono do położonej obok jadalni. W odtworzonym górnym kredensie prezentowane SA naczynia kuchenne i fragmenty zastaw stołowych, m.in. berlińskiej, z białej porcelany, z lat 1913-1914, szklanego serwisu herbowego Zamoyskich i austriackich sreber herbami Habsburgów Habsburgów wiedeńskiej firmy J. C. Klinkosch z ok. 1900 r.

BIBLIOTEKA
Urządzona w stylu angielskim, z dębowymi, oszklonymi szafami, opatrzonymi herbami Jelita Zamoyskich i Pilawa Potockich. Księgozbiór liczy około 6700 woluminów, w tym 572 starodruki, najstarsze z XVI w. Tematycznie jest bardzo zróżnicowany, obejmuje dzieła z zakresu religii, filozofii, historii, prawa, nauk ścisłych i rolnictwa, słowniki i encyklopedie, podręczniki, książki dla dzieci, przewodniki i baedekery, literaturę klasyczną i lżejszą beletrystykę, zbiory kartograficzne i roczniki czasopism (m.in. prawie kompletny zbiórBiblioteki Warszawskiej z lat 1841-1914, kilkadziesiąt roczników francuskiego periodyku Revue des Deux Mondes czy pisma dla pań La Mode Illustreé i Bluszcz .
Pośrodku stół do karambola (firma Trotschel, Warszawa), nad nim potrójna lampa naftowa z pocz. XX w. Na kominku popiersie wybitnego polityka i działacza gospodarczego Andrzeja Zamoyskiego dłuta Marcelego Guyskiego z 1869 r. W przeciwległym rogu popiersie hetmana Jana Zamoyskiego

tekst: Rafał Gościnny 2011

Park

Ogród pałacowy przekomponowany przez Franciszka Szaniora. Rekonstrukcja parku wg prof. Gerarda Ciołka.