Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Dobrylewo
Zdjęcie Marek Kujawa 2009
Miniatura DobrylewoMiniatura DobrylewoMiniatura Dobrylewo

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Dobrylewo

Gutenwerder

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:żniński
Gmina:Żnin
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Mieszkania prywatne, sklep spożywczy.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Dobrylewo to stara wieś, malowniczo położona nad rzeką Gąsawką i Jeziorem Dobrylewskim, w odległości 6,8 km na północ od Żnina. Znana była już we wczesnym średniowieczu. W latach 1329-1332 została spustoszona przez Krzyżaków i odbudowana przez arcybiskupa Janisława. Do 1429 r. wieś była w rękach arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca, a następnie należała m.in. do Dobrylewskich. W 1443 r. wzmiankowany był tu niejaki Janusz z Dobrylewa, który toczył spór ze Smerzyńskimi - Dorotą (wdową po Janie S.) i jej synem Jakubem. Plenipotentem tychże był Bartosz z Ptura (ob. wsi Pturek). W 2. poł. XV w. dziedzicem D. był Spytek ożeniony z Anną, którzy mieli syna Janusza i córkę Helenę. Posiadali oni także wieś Chraplewo. Janusz Dobrylewski ożenił się z n.n. Jadwigą i miał z nią synów Jana i Macieja, dla których ustanowił tzw. "niedział" (forma dziedziczenia). Stąd też w zapiskach historycznych biorą się bracia "niedzielni".
W 1. poł. XVI w. Dobrylewscy sprzedali D. Wacławowi Zarembie, piszącemu się Kalinowy, posiadaczowi licznych dóbr na Kujawach i Krajnie, w tym Tuliszkowa, Łabiszyna, Mroczy i wielu in. Ten w 1536 r. sprzedał m.in. Dobrylewo, Januszowi Latalskiemu - staroście inowrocławskiemu. To samo uczyniła ze swoją częścią dóbr jego żona - Zofia Potulicka h. Grzymała i szwagierka Anna (żona Jana Krotoskiego h. Leszczyc).
Wieś wyszła z rąk komesa Latalskiego jeszcze w 1. poł. XVI w., a jej nabywcą został Joachim Rynarzewski. W 1547 r. na nowo pozyskanych dobrach, zapisywał on po 2 tys. złp. posagu i wiana żonie - Katarzynie z Damasławka. Rynarzewscy mieli syna Stanisława i córki: Jadwigę oraz Katarzynę. Jadwiga w 1575 r. wyszła za Piotra Komierowskiego, zaś z Katarzyną była taka historia, że jej stryj Marcin i kuzyn Adam, wywieźli ją do Chomętowa gdzie bez wiedzy ojca zaślubiła Jana Modliszewskiego zw. Sithek. Potem jak gdyby nigdy nic, wszyscy wrócili do Dobrylewa.
Na przeł. XVI i XVII w. wieś przeszła w ręce Jana Łagiewnickiego, a w 1633 r. Jana Wełmińskiego. Niedługo później właścicielem D. został Wawrzyniec Trzciński h. Dołęga. Niestety nie wiemy co się działo na terenach wsi w okresie wojen szwedzkich, wojny północnej i niespokojnego początku XVIII w. - czasach przemarszów wojsk, zarazy i wałęsającego się chłopstwa oraz żołnierzy. Dopiero w poł. t. stulecia pojawiają się zapiski o dziedzicu - Piotrze Dzierżanowskim. Z Wiktorią Łakińską h. Pelikan miał on syna Antoniego i córkę Annę. Antoni przejął dobra po ojcu, zaś Anna wyszła za Antoniego Gockowskiego i zamieszkała w majątku męża - Ustaszewie w par. Świątkowo. Tam też rodziły się ich dzieci: Wincenty Józef i Katarzyna Zofia. Antoni prawdopodobnie pozostał bezpotomny, a po III rozbiorze Polski sprzedał majątek w ręce niemieckie.
W 2. połowie XIX w. Prusacy utworzyli we wsi domenę rządową, niestety nie znamy nazwisk jej ówczesnych właścicieli. Majątek o areale 2077 mórg był w wysokiej kulturze rolnej, dzięki czemu otrzymał miano „dóbr rycerskich” – Rittergut. Prawdopodobnie od nazwiska posiadacza wsi – Laurentza - powstała odimienna nazwa folwarku - „Laurenzhof". W 1885 r. we wsi znajdowało się 10 domów, które zamieszkiwało 171 osób (106 katolików, 65 ewangelików; 89 analfabetów). W 1903 r. Dobrylewo nabył Andrzej Maciejewski. Ostatnim właścicielem D., aż do wybuchu 2. wojny światowej był Stanisław Maciejewski. W 1926 r. majątek pod jego zarządem wykazywał (do opodatkowania) 1475,91 talarów tzw. "czystego dochodu gruntowego". Ogólny obszar dóbr wynosił 532,91 ha, w tym 337,51 ha ziem uprawnych, 61,3 ha łąk i pastwisk, 57,91 ha lasów i 65,03 ha wód.
W 1930 r. wieś liczyła 187 mieszkańców. W czasie wojny była w rękach niemieckich i nosiła nazwę Gutenwerder. Po 1945 r. majątek przejął Skarb Państwa Polskiego. Ziemie rozparcelowano, a w budynku dworu urządzono mieszkania. Zlikwidowano wówczas schody poprzedzające wejście oraz rozebrano portyk kolumnowy, zamurowano część okien i drzwi, a wnętrze przebudowano. Obecnie budynek w niczym nie przypomina oryginału.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta w dł. osi N-S, fasadą skierowany na wschód. Na podst. informacji o portyku kolumnowym możemy sądzić, że był to budynek klasycystyczny. Na skutek remontów i przebudowy utracił cechy stylowe.

Park

Na zachód od dworu, na zboczu opadającym w stronę Jeziora Dobrylewskiego rozciąga się park krajobrazowy z poł. XIX w. o pow. 3,83 ha. Park jest zaniedbany i zarośnięty przez samosiewy krzewów i drzew liściastych, a także całkowicie niedostępny z powodu braku wewnętrznych traktów komunikacyjnych (z wyjątkiem jednej ścieżki wydeptanej przez mieszkańców). W cieniu starych, potężnych drzew nawet w upalny dzień panuje chłód i półmrok. Rosną tu głównie wiekowe olchy czarne, jesiony wyniosłe, klony pospolite i klony jawory. Wewnątrz parku znajduje się staw, zasilany wodą z jeziora. Na szczególną uwagę zasługują rosnące tu liczne pomniki przyrody. W 2000 r. były to jeszcze: lipy drobnolistne o obwodach w pierśnicy 290 i 350 cm, trzy topole czarne o obwodach 420, 520 i 630 cm, jesion wyniosły o obwodzie 380 cm, wiąz szypułkowy o obwodzie 300 cm oraz wierzba biała o obwodzie 450 cm.

Inne

Zabudowania folwarczne z XIX w. - stajnie, obory i kuźnia.
W północnej części wsi, na przesmyku jezior, znajduje się bunkier z 1939 r. należący do umocnień polskiej linii obronnej, wzniesionej przez Armię Pomorze. Linia ta stanowić miała fragment umocnień ciągnących się aż do Bałtyku. Niestety tych planów w związku z wybuchem wojny nie zdążono już zrealizować. Inne umocnienia należące do niej znajdują się w Wilczkowie (rozpoczęta budowa, na łuku drogi przy strumyku), Żninie (na terenie Campingu PTTK) i w Skarbienicach (w polu, 100 m. na północ od Gospodarstwa Agroturystycznego p. Stanisława Siadaka).

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011


Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Dobrylewo puszczyk
https://www.youtube.com/watch?v=9auSFb0l3GU