Obielewo

Stan obecny

Pozostałości.
Część terenu jest własnością prywatną.

Historia

Dwór z 2 poł. XIX w.
Obielewo to stara wieś, malowniczo rozłożona na zboczach nadnoteckich wzgórz, znajdująca się w odległości 9 km na płd. zachód od Łabiszyna. Pierwsza wzmianka o wsi Opole leżącej nad Notecią, pochodzi z bulli papieskiej z 1136 r., kiedy to należała ona do biskupów gnieźnieńskich. Prawdopodobnie nazwa ta dotyczyła kilku osad, ze względu na to, że w dokumentach wymienionych zostało aż 27 właścicieli. Z nazwą Obielewo spotykamy się dopiero w 1369 r., gdy sędzia kaliski Tomisław nakazał Wojciechowi – wojewodzie brzeskiemu rozebranie młyna na Noteci, wybudowanego przez Bogusława z Piłatowa i Henryka z Rynarzewa, w połowie odległości pomiędzy Obielewem a Piłatowem (późniejszym Lubostroniem).
Właścicielami wsi zwanej też Obielawy byli w XV w. Obielewscy, którzy (jak to było w zwyczaju) przyjęli nazwisko od jej nazwy. W 1440 r. Świąszek Obielewski ręczył Zbilutowi z Jabłowa za Aleksandra i Jana - dziedziców z Łabiszyna. W 1473 r. Drogomir z Obielewa ożenił się z Jadwigą, córką Macieja z Sycewa i 3 razy oprawiał jej posag w wysokości 100 grzywien (w 1481, 1485 i 1486 r.). Ich synami byli Jan i Wojciech, córką zaś Dorota, która w 1508 r. wyszła za Lupszyńskiego. Już w tamtych czasach w osadzie istniał folwark, który płacił dziesięcinę proboszczowi w Górze koło Żnina. W latach 1577-79 liczył on około 50 ha i miał 5 zagrodników.
Dalej wśród właścicieli wzmiankowani są Wielewiccy i kolejni potomkowie Obielawskich. Wieś w XVII w. należała do wielu zacnych rodów, m. innymi Opalińskich herbu Łodzia, Arciszewskich i Otto-Trąmpczyńskich (w poł. XVIII w.). W 3. ćwierci XVIII w. dziedzicem wsi był Gabryel Kiełczewski h. Pomian, następnie Jan Lubomęski, ożeniony z Emilią z Koszutskich. Około 1830 r. dziedzicem we wsi był Antoni Gozimirski, a w 1846 r. Sylwester Sławski. W kolejnych latach wieś przeszła w ręce niemieckie, a w 1873 r. właścicielem dóbr był hauptmann von Woldek z 21. Regimentu Piechoty w Bydgoszczy. Administratorką dóbr w Obielewie była w tym czasie fraülein Pritsch. Ziemie majątku obejmowały 1891 mórg, w tym 1361 m. ziemi uprawnej i 318 m. łąk i pastwisk, zaś do fiskusa wykazywano 1268 talarów "czystego dochodu gruntowego". Zapewne też w tym okresie wzniesiony został opisywany dwór.
Około 1885 r. dobra w Obielewie miały 483 ha, a cz. doch. gr. wynosił 3803 marki (za Sł. Geogr. ...). Oprócz dworu i zabudowań gospodarczych znajdowało się tutaj 6 domów, zamieszkałych przez 98 osób (63 katolików i 35 ewangelików). W 1913 r. właścicielem O. był już Leon von Swinarski, czyli po polsku Leon Świniarski. Prawdopodobnie grunta były po wcześniejszej parcelacji, gdyż niemiecka ks. adresowa nie podaje ich wielkości, tylko cz. dochód gr., który wynosił 1047 marek, czyli był stosunkowo niewielki w stosunku do roku 1885.
W 1926 r. pod zarządem Swiniarskiego dobra miały 127 ha, w tym 100 ha ziem uprawnych, 23 ha łąk i pastwisk, 3 ha lasów i 1 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił wówczas 348 talarów. Wieś w 1930 r. liczyła 203 mieszkańców. W czasie 2. wojny światowej zarządcą folwarku był Niemiec nazwiskiem Schultz. Po wojnie ziemie majątku rozparcelowano, a we dworze utworzono mieszkania. W latach 60. XX w. został on rozebrany. W ostatnich latach część dawnego terenu dworskiego przeszła w ręce prywatne. Największe zmiany zaszły w obrębie kapliczki, która wcześniej ukryta była w niewielkim gaju, a obecnie otacza ją szczere pole.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł internetowych i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek stał na skraju łagodnego wzniesienia opadającego w kierunku przepływającej dalej na wschód Noteci; deniwelacja terenu sięga tu ok. 30 m. Wzniesiony był na planie odwróconej litery "L", czyli korpusu w osi N-S i dobudowanej poprzecznej części od str. zachodniej. Fasadą była elewacja wschodnia, tam też znajdowało się wejście główne, zdobione kolumienkami, nad którym wznosiła się trójkątna wystawka. Po bokach wysokich schodów rosła para lip drobnolistnych. Obecnie jest to nieczytelne gruzowisko z reliktami piwnic, silnie zarośnięte przez ekspansywne krzewy.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w. Na skutek rozrostu samosiewów drzew i krzewów, park całkowicie zatracił dawną kompozycję przestrzenną. Wśród cennego starodrzewu nadal rosną tu wiązy, olchy, jesiony i lipy, a także okazy pomnikowe: dwa buki pospolite o obwodzie w pierśnicy 330 i 400 cm oraz lipa drobnolistna o obw. 450 cm. W ogólnym zarysie dawny park pokrywał się ze współczesną dz. ewidencyjną nr ...3326/1, która ma ok. 9,5 ha powierzchni. Układ parku opierał się na dwóch głównych alejach biegnących w kier. zachodnim, które rozdzielały się przy dworze i łączyły w cz. zachodniej, tworząc zarazem aleję obwodową. Niewielki sad znajdował się w kier. płn. wschodnim od dworu.

Inne

Kapliczka z przełomu XIX i XX w.
Cmentarz ewangelicki (znajduje się ok. 260 metrów na płd. od zach. krańca parku).

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011