Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Nieżywięć
2016, zdjęcie Andrzej M

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Andrzej MMarek Kujawa

Nieżywięć

Niezywienz

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:brodnicki
Gmina:Bobrowo
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski w 2 poł. XIX w., nr rej.: 623 z 12.11.1991

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
W dokumentach wieś zapisywana była jako Nezewancz, Neschewitz oraz Nieżywięc. W czasach krzyżackich należała do komturstwa brodnickiego. Już wtedy była to duża wieś i zajmowała obszar 57 włók (w tym jedna pusta), z których płacono Zakonowi po 1 grzywnie od włóki oraz 7 wiardunków od karczmy. Według krzyżackich ksiąg szkodowych w 1414 r. wieś poniosła straty oszacowane aż na 2000 grzywien. W 1447 r. we wsi odbył się synod diecezjalny dla laików (?), na który przybyli też parafianie z Niedźwiedzia. Kościół p.w. Jana Chrzciciela istniał we wsi już w czasach krzyżackich. Wybudowany w poł. XIV w., wzmiankowany w 1445 r., w okresie reformacji popadł w ruinę. Odbudowany został w 1609 r. przez proboszcza Mateusza Zielonę; było to za czasów króla Stefana Batorego. W późniejszym okresie Nieżywięć należał do benedyktynek z Grudziądza. W 1885 r. była to wieś gburska i razem z kolonią (niem. N.-Raeumung) obejmowała 5015,27 mórg. W 1868 r. było tu 230 budynków, w tym 119 domów z 862 m-cami, z tego większość (762) stanowili katolicy. Nie wiadomo dlaczego autorzy "Słownika Geograficznego..." nie posiadali informacji o zespole dworskim, który powstał we wsi w 2. poł. XIX w. Możemy jedynie przypuszczać, że ówczesny folwark (w centrum wsi) należał już wtedy do gminy kościelnej. Wraz z budynkiem mieszkalnym zarządcy wybudowano wówczas zabudowania gospodarcze i założono niewielki park. W okresie międzywojennym folwark ten liczył 145 ha i przynosił 1894 marki czystego dochodu gruntowego. Drugie duże gospodarstwo we wsi w 1929 r. należało do Bronisława Jaranowskiego i zajmowało 101 ha, w tym 90 ha gruntów ornych. Czysty dochód gruntowy wynosił 1014 marek. Na chwilę obecną nie wiemy, czy majątek Jaranowskiego to ten z zachodniego krańca wsi, czy z płd.-wsch. Opisywany dwór zaznaczony jest na mapce sat.
Źródła:
Spis miejscowości i rodów ziemiańskich Województwa Pomorskiego, 1925
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Księga Adresowa Gosp. Rolnych woj. Pomorskiego, 1929
Mapster: http://www.amzpbig.com/maps/2780_Wittenburg_Westpr_1911.jpg

Opis

Budynek uznawany jako dwór w Nieżywięciu leżący w zach. części wsi jest parterowy, z poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym. Wejście osłonięte trójkątnym daszkiem, poprzedzone jest schodami ujętymi murkami.

Park

Relikty największego założenia parkowego w centrum wsi znajdują się na działce nr 153/1. Na mapie z 1911 r. (http://www.amzpbig.com/maps/2780_Wittenburg_Westpr_1911.jpg) zajmują one obszar ok. 0,55 ha. W kierunku północnym od budynku widocznego na mapie sat. zachowało się wgłębienie po stawie, który był tu co najmniej do czasów 2. wojny św. Od wschodu i północy obok stawu rośnie kilkanaście drzew, których wiek wynosi maks. 100 lat. Na mapie topograficznej Geoportalu pow. stawu (dz. nr 163/9) wraz z w.w. drzewostanem wynosi 0,52 ha.
Drugi, niewielki park należący do jednego z dużych gospodarstw w Nieżywięciu znajdował się 750 m. na płd.-wschód od opisywanego dworu (działka nr 377/8). Zachował się tutaj fragment starodrzewu i staw o łącznej pow. 0,27 ha.
Trzecie duże gospodarstwo (opisywany dwór) to miejsce położone w zachodniej części wsi. Całość składa się z 4 działek o łącznej pow. 4,5 ha, z czego drzewostan na działce nr 482/8 o pow. 0,42 ha. Na południe od dworu znajduje się podłużny staw; otaczający go teren to nieużytki bądź łąka. Dawny ogród znajdujący się tu przed 2. w. św. znajdował się na wschód od budynków i miał ok. 0,5 ha powierzchni. Jeżeli przyjąć, że park to relikty ogrodu sprzed wojny i obecny fragment zadrzewienia, łączna pow. wynosi 0,72 ha. We wschodniej części parku, otoczony drzewami, znajduje się drugi staw.
Analiza i pomiary: http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.