Zalesie

Stan obecny

Właścicielem są p. Oczkowscy.
Silvana Oczkowska - Mgr pedagogiki, Radna Województwa Kujawsko - Pomorskiego, Przewodnicząca Komisji Polityki Regionalnej, Rozwoju Województwa i Infrastruktury Sejmiku, V-ce Prezes Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku, Przewodnicząca Kapituły Konkursu \\\"Rolnik Pomorza i Kujaw\\\".

Historia

Pałac z 1875 r.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1399 r., kiedy to wymieniany jest ?.Bogusław z Zalesia świadczący w sprawie Dobrosta?. Na liście właścicieli tej wsi wymieniany jest między innymi Sędziwój z rodu Pałuków, następnie Czarnkowscy, Opalińscy, Leszczyńscy, hrabia Maciej Dołęga, Mycielski, a od 1791 r. Jan Kluga, który był dzierżawcą dwóch kluczy: szubińskiego i zaleskiego. W 1818 r., prawdopodobnie w drodze licytacji, dobra szubińskie kupił Friedrich Kiehn. Kiehnowie zamieszkali we wsi Pińsko, należącej również do klucza szubińskiego. Friedrich Kiehn zmarł 26 lipca 1853 r. w Pińsku, a dobra przejął syn Carl Gottlieb. Zawarł on związek małżeński w 1825 r. z Luise Amalie Malisius (ur. 14 stycznia 1797 r., zm. 14 stycznia 1868 r. w Pińsku. Jeszcze za życia ojca Carl dzierżawił od 1830 r., a w 1837 r. nabył wieś Zalesie. Jego wszystkie dzieci przyszły na świat właśnie w tym majątku: Carl jun. (ur. 24 grudnia 1833 r., zm. 3 grudnia 1894 r.), Bertha Johanna (ur. 2 maja 1835 r., zm. 21 listopada 1902 r. w Kassel), Alexander (ur. 1 lutego 1837 r., zm. 11 października 1901 r.) oraz Louis (ur. 7 maja 1842 r., zm. 28 stycznia 1896 r. w Pińsku). W 1860 r. Carl podzielił dobra między trzech synów. Carl jun. uzyskał Zalesie, Alexander Szubińską Wieś wraz z Łachowem, a najmłodszy Louis Pińsko. Ten ostatni nie założywszy rodziny zmarł 28 stycznia 1896 r. w Pińsku. Powstały zatem dwie gałęzie rodu: zaleska i szubińska. Carl jun. Kiehn tuż przed swoją śmiercią w 1894 r. wszedł w posiadanie Turzyna. Doczekał się wraz z żoną jedynego syna Georga (ur. 16 czerwca 1862 r. w Zalesiu, zm. 16 marca 1921 r. w Berlinie), który odziedziczył po nim cały majątek w postaci Zalesia, Suchoręczy i Turzyna.
Georg Kiehn w 1917 r. sprzedał majątek Suchoręcz Eugenowi Naumannowi. Wraz z żoną miał trzy córki urodzone w Zalesiu: Marie Luise (ur. 31 stycznia 1896 r.), Lenore Frieda (ur. 9 maja 1897 r.) oraz Elisabeth Charlotte (ur. 24 września 1898 r.).
W 1905 r. Marie Kiehn występuje już jako właścicielka Turzyna. Przekazanie majątku żonie musiało więc nastąpić jeszcze za życia Georga. W ?Posensches Geschlechterbuch? widnieje data 1 października 1927 r. W tym dniu dobra zaleskie miała otrzymać druga córka Georga, Frieda. W latach 1921 ? 27 Zalesie należało do wdowy Marie Kiehn. Frieda przeniosła się do Zalesia wraz z mężem w 1926 r. Wcześniej mieszkali w Wolnym Mieście Gdańsku. Dnia 14 lipca 1923 r. w Gdańsku Frieda weszła w związek małżeński z rotmistrzem Otto Aleksandrem von Rost (ur. 25 października 1889 r. w Hannowerze), synem Carla Otto von Rost i Anny Sophie Bieber. Otto von Rost w 1914 r. walczył na zachodzie pod Maubeuge, a następnie na froncie wschodnim pod Tennenbergiem. Po zakończeniu I wojny światowej pracował w służbie celnej w Wolnym Mieście Gdańsku, a od 1926 r. mieszkał z rodziną w Zalesiu. Ostatni właściciele Zalesia Otto von Rost wraz z żoną doczekali się trojga potomstwa: Renate (ur. 16 lutego 1925 r. w Gdańsku), Ellen (ur. 10 maja 1927 r. w Zalesiu) i Otto Aleksander (ur. 6 stycznia 1931 r. w Zalesiu). Po zakończeniu wojny właściciele zostali zmuszeni do opuszczenia majątku. Dobra od 1946 r. stanowiły własność Skarbu Państwa Polskiego pod zarządem PGR w Chwaliszewie. W 2015 r. dwór otrzymał dofinansowanie na remont w wys. 250 tys. zł.

Opis

Pałac eklektyczny. Budynek dwukondygnacyjny z jednokondygnacyjnymi ryzalitami. Całość osadzona na wysokim cokole, od góry zamkniętym wydatnym gzymsem. Do wysokości pierwszego piętra pasy poziomego boniowania. Kondygnacje rozdzielone gzymsem kordonowym, o prostych profilach. Wszystkie elewacje zwieńczone wydatnym, wielokrotnie profilowanym gzymsem podokapowym. Okna korpusu głównego i skrzydła ujęte w proste opaski okienne z mocno zaakcentowanym gzymsem nadokiennym. Pod gzymsem ustawione co kawałek dekoracyjne wazony na podstawach. Elewacja frontowa dziewięcioosiowa, niesymetryczna. Korpus główny z przesuniętym od osi w kierunku wschodnim portykiem z wejściem głównym. Wsparty na dwóch kolumnach jońskich i podporach dźwigających belkowanie zwieńczone mocno wypchniętym gzymsem, wspartym na konsolach. Ponad portykiem taras widokowy zamknięty ażurową tralkową balustradą z wazonami na słupkach z piaskowca. Na podeście portyku znajduje się oryginalna posadzka ceramiczna ze stylizowanym motywem roślinnym i z tzw. bordiurą (motyw meandra). W parterze równomierny rytm okien przerwany od wsch. portyku dwiema blendami o analogicznych do okien opaskach. U zbiegu skrzydła i korpusu widoczne są proste podejścia od bocznej sieni, a poniżej, pod podestem schodów zejście w strefę piwnic. Druga kondygnacja ma gładkie ściany z rytmem okien biegnącym na osiach okien parteru. Po stronie wschodniej znajdują się dwa okna przedzielone i oflankowane pilastrami o doryckich głowicach. Elewacja ogrodowa jest dziesięcioosiowa, również niesymetryczna. Po stronie wsch. zawiera trójboczny aneks na osi mocno wypchniętego ryzalitu. Okna wykuszu ujęto w prostsze opaski niż w pozostałych elewacjach. Do ryzalitu przylega przeszklona weranda, wsparta na wysokim cokole, o konstrukcji ramowej, metalowej z przeszkleniem. Od strony parkowej weranda otwiera się trzema ażurowymi łukami o motywie wici roślinnej. Z obu stron wejścia ograniczona została metalowymi płytami balustrad. Elewacja boczna, zachodnia jest pięcioosiowa, asymetryczna z silnie wyakcentowaną bryłą klatki schodowej i skrzydła. Okna wszystkich kondygnacji rozmieszczono nieregularnie. W partii klatki schodowej widać dwie prostokątne blendy w analogicznych do okien opaskach. Ryzalit klatki schodowej sięga połowy wysokości szczytu korpusu. Elewacja boczna, wschodnia jest trójosiowa, niesymetryczna z bardzo wydatnym ryzalitem przesuniętym od osi w kierunku płd. W ryzalicie znajduje się zbrojone okno flankowane parami pilastrów o głowicach korynckich, dźwigających proste belkowanie.
Wnętrze parteru stanowi przestrzeń dwutraktowa z reprezentacyjną salą balową, licznymi pomieszczeniami mieszkalnymi, sieniami oraz korytarzami i klatkami schodowymi. Z czasów budowy pałacu zachował się neoklasycystyczny piec kaflowy, narożnikowy z obeliskową nastawą, zwieńczony koroną z ciemnozielonych kafli. Godne uwagi są kamienne, kręcone, jednobiegowe schody głównej klatki schodowej, które zostały ograniczone kutą, żelazną, ażurową balustradą o motywie roślinnym z poręczą. Inne elementy zdobnicze wnętrz, które zachowały się do naszych czasów to między innymi stropy z drewnianymi podsufitkami czy zaokrąglającymi złączenia sufitów i ścian fasetami, zawierającymi dekorację sztukaterską i rozety z motywami stylizowanych roślin. XIX wieczny klimat wnętrz dopełniony jest zakupionymi przez właścicieli meblami z epoki.

Park

Park z XIX w. Równocześnie z budową pałacu założony został tu park o powierzchni 9 ha, otoczony murem i rowem, który oddzielał budynek pałacowy od pobliskich budynków gospodarczych. Do czasów obecnych zachował się dawny układ kompozycyjno - przestrzenny. Na osi frontu znajduje się podjazd z kolistym trawiastym kombem, akcentowanym kamiennym basenem fontanny (o zarysie kwadratu stylizowanego czteroliściem) oraz pomnikowymi drzewami - klonem jaworem odmiany żółtolistnej - Worlee?a, oraz klonem jaworem). Na osi elewacji ogrodowej znajduje się polana widokowa zdobiona kręgami starych drzew oraz dorodnymi pojedynczymi okazami. Drzewostan parkowy to około 600 starych drzew, z czego 28 okazów to drzewa pomnikowe. Oprócz wymienionych już pomników przyrody, grupę tych zabytkowych drzew zasilają: trzy modrzewie europejskie, trzy dęby burgundzkie, dwa klony zwyczajne, trzy lipy długoogonkowe, dwie lipy drobnolistne, lipa drobnolistna dwuwierzchołkowa, dąb szypułkowy, wiąz syberyjski, wiąz szypułkowy, choina kanadyjska, buk pospolity odmiany purpurowej oraz cis pospolity. Godnymi uwagi są również rosnące tu lipy srebrzyste o dwubarwnych liściach, magnolia kobuz , kasztanowce białe, czy też modrzewie europejskie. Przed 1983 r. parkowy drzewostan wzbogacały drzewa iglaste, głównie świerki, daglezje i sosny, które zostały wyniszczone w czasie gradacji brudnicy mniszki.
Zapałacowa część parku nie jest już tak czytelna i przejrzysta, jak część centralna. W tej części tego przyrodniczego obiektu (do którego prowadzi obwodnica znaczona jaśminowcami, lilakami oraz trzmieliną) znajduję się wzniesienie ? punkt widokowy, który niegdyś dla mieszkańców pałacu był głównym celem rekreacyjnych spacerów. Atrakcją parkową jest również śródparkowy staw - nieodłączny element dziewiętnastowiecznej przypałacowej zieleni.
W latach 1983-87 w parku tym przeprowadzono prace rewaloryzacyjne, w czasie których odtworzono pierwotne drogi i przejścia parkowe, założono nowe trawniki, odbudowano dawny system wodny (doprowadzając do przypałacowej fontanny wodę źródlaną), usunięto obumarłe drzewa oraz zbędne samosiewy. Dosadzono gatunki iglaste (celem odbudowania pierwotnej szaty roślinnej). Nic więc dziwnego, że zaleski park przypałacowy uzyskał w 1988 r. srebrny medal w konkursie organizowanym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. Celem zachowania historycznego układu kompozycyjno-przestrzennego parku, objęto go ochroną ekologiczną, widokową i konserwatorską.

Inne

Zabudowania gospodarcze.
Folwark, XIX/XX w., nr rej.: A/483/1-3 z 7.03.1997:
Gorzelnia, 1869, XIX/XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011