Zalesie

Stan obecny

Mieszkania.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
W czasach staropolskich wieś należała do klucza dóbr droździenickiego, w skład którego wchodziło też Pamiętowo i Drożdzienice. W tamtych czasach we wsi znajdował się już drewniany kościół p.w. św. Jana Chrzciciela, znajdujący się pod patronatem właścicieli dóbr. W XVI w. proboszcz posiadał dwie włóki; dziedzicami byli wówczas Zalescy. Była zapewne podzielona, gdyż równolegle obok Zaleskich w XVII w. wymienia się Reinolda Heidensteina, sekretarza królewskiego (od 1616 r.), właściciela Radzimia. Ten ożeniony był z Teresą, z którą miał syna Jana. Jan odziedziczył swoje części Zalesia i w 1640 r. zapisał na nich 31,3 tys. złp. posagu przyszłej żonie - Barbarze Zdzarowskiej. W tym samym roku dziedzic Jan Zaleski rozpoczął swoją kadencję pisarza grodzkiego w Wałczu. W 1698 r. włascicielem dóbr, do których doszły wsie Bagienica i Szyszkowo był Jan Karol Raczyński, starosta mieścicki, który sprowadził do wsi luteranów. Proboszcza wypędzono i odmówiono mu dochodów, natomiast sam kościół podupadł i popadł w ruinę. Synem wspomnianego Jana Heidensteina był Melchior Augustyn, ożeniony z Zofią Puttkamer. Do 1. poł. XVIII w. trwały sprawy spadkowe Zaleskich, Puttkamerów i procesy z Raczyńskimi. Jednak dziedzicem został ostatecznie Ignacy Zieliński, który w 1735 r. wystawił we wsi nowy kościół konstrukcji szachulcowej. Zielińscy siedzieli tu do 1768 r. następnie dobra przeszły w ręce von Bessera, dalej Prądzyńskich, Łaszewskich i w 1885 r. Karola Wegnera. Warto jeszcze wspomnieć, że kościół zaledwie po 20 latach istnienia rozebrano (SGKP...), jego wyposażenie przewieziono do Wałdowa, zaś dzwony do Serocka.
W XIX w. wieś leżała w powiecie złotowskim i parafi Wałdowo. Na Zalesie składała się wieś i dobra, które w 2. poł. stulecia posiadały przywileje "dóbr rycerskich". W 1885 r. wieś miała 393 ha obszaru na co składało się 235 ha ziem uprawnych, 80 ha łąk i 6 ha lasów oraz 135 mieszkańców w 38 domach i tzw. dymach. Przewagę wśród ludności stanowili ewangelicy, których było 113 na zaledwie 22 katolików. Majątek liczył 432 ha, w tym 258 ha ziem uprawnych i 86 ha łąk i pastwisk. Oprócz dworu z parkiem i cegielni posiadał 10 domów i 25 dymów ze 145 m-cami, w tym 69 katolików i 76 ewangelików. W 1895 r. dobra kupił Niemiec nazwiskiem Wilnow, za kwotę 250 tys. marek. On to w 1906 r. wybudował obecny dwór. Następnie dobra przeszły w ręce znanej niemieckiej rodziny Busse. Po wyzwoleniu Polski na mocy ustaw wersalskich i rozporządzeń sejmu II RP majątek ziemski w Zalesiu został przewidziany do likwidacji. Ostatnim właścicielem folwarku ok. 1925 r., z 80 ha gruntów i 654 markami dochodu katastralnego był August Busse. Po II wojnie światowej folwark został rozparcelowany, a dwór przeznaczono na cele mieszkaniowe.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929
Strona internetowa powiatu sępoleńskiego
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteka Kórnicka PAN
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór składa się z dwóch zasadniczych brył dostawionych do siebie prostopadle, parterowych, nakrytych dwuspadowym dachem. Poddasza użytkowe z mieszkaniami w szczytach. Aktualnie główne wejście znajduje się od strony południowej. Budynek nie posiada cech stylowych, aczkolwiek niegdyś można tu było dostrzec elementy niemieckiego neogotyku.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego uległ całkowitemu przekształceniu. Główne ciągi komunikacyjne pokrywają się z tymi sprzed 2. wojny światowej, podobnie jak relikty przedwojennych ogrodów.
(Analizy na podst. Mapster, Geoportal).

Park

Pozostałości parku z poł. XIX w. rozciągają się w kierunku wschodnim i płd. od dworu i liczą nie więcej niż 0,3 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011