Twierdzyń

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Twierdziń to stara, niewielka i urokliwa wieś położona 4 km na północ od Mogilna. W XV w. nosiła ona nazwę Żwierdzin, a jej właścicielami byli Wawrzyniec i Małgorzata Lubowieccy. Ich synowie: Jan, Maciej i Jakub zwani byli Źwirdzińskimi. W 1613 r. część wsi nabyli wyderkafem Jerzy i Adam Łubowie herbu Lubicz. W owym czasie wieś zwała się Ćwierdzin. Od tej nazwy pochodziło nazwisko kolejnych właścicieli - Ćwierdzińskich. W połowie XVII w. wieś należała m.in. do Kurnatowskich h. Łodzia. Wśród dzierżawców całej wsi, lub jej części wymieniani byli: Jakub Dupski, który „pozywał dziedzica o gwałty”, Dembiccy, Czarnotulscy, Dydyńscy i inni. Na początku XVIII w. właścicielem był Wojciech Gorzewski, który sprzedał wieś Stanisławowi Dobrzyckiemu. W 1789 r. pojawia się nazwisko Piotra Kaliszkowskiego z Malczewa, jednakże ten prawdopodobnie był dziedzicem innego Twierdzinia – wsi obecnie niestniejącej, leżącej 5 km na północny-wschód od Witkowa.
Na początku XIX w. właścicielem dóbr w T. był Jan Brodzki, dalej wieś należała prawdopodobnie do niemieckich właścicieli. W poł. XIX w. właścicielem był Nehring, który dokupił kilka okolicznych majątków, m. in. Sosnówiec, a także karczmę od Manthey’a w Dębowie. Prawdopodobnie dla Nehringów wzniesiono tu okazały dwór, który przybrał swoją obecną formę po przebudowie na początku XX w. Do majątku w Twierdzinie należały także folwarki Dobytowo i Poczekaj. W 1885 r. na jego terenie znajdowało się 14 domów z 245 mieszkańcami, w tym 181 katolików i 64 ewangelików. Folwark posiadał 655 ha gruntów, w tym 616 ha ziem uprawnych i 10 ha lasów. Wieś należała do parafii w Trlągu.
W 1926 r. majątek wraz z folwarkiem Jerkowo liczył 787 ha, w tym 769 ha ziem uprawnych, 4 ha łąk i pastwisk, 10 ha lasów i 4 ha wód. Do oszacowania podatku gruntowego podawano 2568 talarów tzw. "czystego dochodu". Jego właścicielem w tamtym czasie był Otton Roth. W 1930 r. wieś liczyła 398 mieszkańców. We wsi był sklep z artykułami kolonialnymi należący do K. Fertykowskiego oraz wiatrak i karczma należące do H. Paschke. W latach 1939-1945 wieś znajdowała się pod zarządem niemieckim i nosiła nazwę Neurieden. Po wojnie ziemie majątku rozparcelowano, a budynek dworu przejęły ówczesne władze samorządowe.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór jest okazałą, pruską budowlą wzniesioną na planie prostokąta z cegły i kamienia. Jest piętrowy, nakryty wysokim dachem dwuspadowym, krytym dachówką. Fasadę zdobi nieznaczny, czterokondygnacyjny ryzalit zwieńczony trójkątnie, a elewację ogrodową weranda.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. o pow. 2,5 ha z zachowanym starodrzewem, otoczony częściowo murem. Park dzięki staraniom obecnych właścicieli jest w znacznej mierze czysty i zadbany.

Inne

Rządcówka, stajnia, wozownia oraz ogrodzenie.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011