Sumowo

Stan obecny

Plebania.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Wieś znajdujemy w dokumentach jako Gross Summe, Sommau i Szumowo (XVII w.). W czasach krzyżackich należała do komturstwa brodnickiego. Później stanowiła gniazdo rodowe Sumowskich h. Gwiazdy (RZP. Krzepela, 1927). Już w XVII w. dzieliła się na trzy posiadłości szlacheckie, których właścicielami byli: Samuel Czecholewski, Gabryel Chełstowski i wdowa Chełstowska. Każdy dwór oddawał po 2 korce żyta i tyleż owsa, tzw. mesznego. W XVIII w. wśród właścicieli znajdujemy również potomków Sumowskich. W 1858 r. dziedzicem był Józef Czapski a następnie Lewald Jezierski i w 1885 r. Albert Wolframm. Pod koniec XIX w. dobra zostały wystawione na licytację. W 1885 r. nabył je na subhaście, za kwotę 380 tys. marek "kapitalista Katz z Królewca" (SGKP... t.XI, str. 588). Dobra były w wysokiej kulturze rolnej, za co otrzymały miano dóbr rycerskich - Rittergut. W 1885 r. liczyły 666 ha , w tym 506 ha ziemi uprawnej i 94 ha łąk. We wsi znajdowało się 14 domów i 44 dymy zamieszkałe łącznie przez 207 m-ców, w tym 188 katolików. Majątek posiadał parową fabrykę krochmalu, cegielnię oraz młyn parowy "o trzech gankach". Specjalizował się także w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej. Na pocz. XX w. został zapewne rozparcelowany, gdyż nie znajdujemy go w Księdze Adresowej gosp. rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego. Prawdopodobnie już po parcelacji we dworze ulokowano plebanię nowowybudowanego kościoła ewangelickiego. Po 2. wojnie światowej wieś stała się typową wsią chłopską.

Opis

Budynek neoklasycystyczny, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, parterowy i nakryty dwuspadowym dachem.

Park

We wsi zachowały się pozostałości 3 niewielkich ogrodów, z których największe, położone w płn. części wsi w latach powojennych miały 0,75 ha powierzchni nie licząc stawu. Na współczesnej mapie już ich nie ma, zaś największe skupienie ok. 100-letnich drzew znajduje się w pobliżu kościoła.

Inne

Kościół, mur. pocz. XX w. p.w. Matki Bożej Różańcowej

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011