Sobiejuchy

Stan obecny

Właścicielem jest firma: Danko Hodowla Roślin Sp. z o.o., Zakład Nasienno - Rolny Sobiejuchy

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Wieś Sobiejuchy sięga swymi korzeniami czasów prehistorycznych. Prowadzone tu badania archeologiczne wykazały, że na półwyspie Jeziora Sobiejuskiego znajdowało się niegdyś osiedle obronne ludów kultury łużyckiej, otoczone wałem i kilkurzędową palisadą. Odkryto tu domostwa z glinianymi klepiskami, kopulaste piece, palenisko kultowe, cmentarzysko zlokalizowane na najwyższym tarasie jeziornym. Znaleziono tu również ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego z X i XI wieku.
Wieś znana była w XIV wieku jako Sobeiuca, zaś w XVI wieku jako Szabyeyuchy. Wśród pierwszych właścicieli wsi wymieniany jest Gniewomir Sobiejucha (1347r.) a następnie komes Mikołaj z Sobiejuch. Z dokumentów wynika, że przez następnych kilka pokoleń właścicielem dóbr był ród Dryjów, zawołania ?Sobiejucha?: W 1458 r. Stanisław, zaś w 1487 r. bracia: Stanisław i Wojciech. Na liście dalszych właścicieli sobiejuskiej majętności znajduje się Katarzyna Sobiejuska (1577r.), rodzina Kierskich herbu ?Jastrzębiec? (XVII w.), Bartłomiej Porczewski herbu ?Nałęcz?, Złotniccy herbu ?Nowina? (od 1754r.), Koszutcy herbu ?Leszczyc? (II ćwierć XIX w.), w poł. XIX w. Jarczewscy herbu ?Zaremba?, a od 1889 r. ród Chłapowskich o bogatych tradycjach rodzinnych, z tego to bowiem rodu wywodził się generał wojsk napoleońskich Dezydery Chłapowski. Zmarły w 1879 r. w swej rodzinnej Turwi, nazywany był ?prekursorem nauki o krajobrazie?. Od 1909 r. właścicielem dóbr został wnuk generała Chłapowskiego - Mieczysław, który wybudował tu obecny dwór, kaplicę oraz założył park. W październiku 1939 r. został zamordowany przez Niemców na rynku w Kościanie ostatni przedwojenny właściciel tego majątku - Dezydery Chłapowski. Po 1945 r. znajdowała się tu Stacja Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, która obecnie zajmuje się uprawą nowych odmian, głównie rzepiku i pszenicy jarej.
Jak podają źródła historyczne, już w 1661 r. istniał tu drewniany dwór kryty słomą, który w czasie najazdu szwedzkiego ?zgorzał?. W 1715 r. został wybudowany nowy budynek dworski, ale nie wspomina się jeszcze wówczas o istnieniu parku. W końcu XIX w. wybudowany został dla ówczesnego dziedzica Jarosława Jarczewskiego wygodniejszy dwór, który nie został jednak wykończony. Zamieszkał w nim kolejny dziedzic Mieczysław Chłapowski, który w latach 1910 ? 1914 roku na wysokiej, nadjeziornej skarpie wybudował obecny dwór.

Opis

Dwór klasycystyczny, zbudowany według projektu architekta poznańskiego Stanisława Mieczkowskiego. Parterową budowlę zaprojektowaną w tzw. ?stylu polskim? zdobi od frontu środkowa, piętrową część, poprzedzona czterokolumnowym portykiem toskańskim w wielkim porządku, zwieńczonym trójkątnym szczytem. Elewację ogrodową akcentuje półokrągły ryzalit z górnym tarasem, który pełnił funkcję łącznika między budynkiem, parkiem, pobliskim jeziorem, oraz wyspą i dalszym otoczeniem.
Obiekt jest w znakomitym stanie dzięki obecnemu właścicielowi - firmie Danko.

Park

Park krajobrazowy z pocz. XX w. o pow. 4,4 ha, któremu ostateczny kształt nadał Mieczysław Chłapowski. Proces ten trwał do lat 30-tych XX w. Obecne założenie parkowe dzięki nowemu użytkownikowi, utrzymane jest w dawnych granicach, posiada przejrzystą kompozycję przestrzenną i zadbane parkowe wnętrza. Do parku prowadzi droga biegnąca obok kaplicy, pod którą znajdziemy płytę poświęconą pamięci Franciszki Pomianowskiej. Najstarszą częścią parku jest część zachodnia, znajdująca się przed elewacją frontową. Młodszą częścią jest teren wschodni parku, który powstał w miejscu wykarczowanego lasu. Na polanie opadającej w stronę jeziora znajdują się schody terenowe. W poczet zabytkowych drzew zostały zaliczone: trzy dęby szypułkowe o obw. w pierśnicy 350-460cm, 8 lip drobnolistnych o obw. 220-400cm, dwa klony jawory odmiany czerwonej o obw. 310 i 460cm, klon pospolity o obw. 335cm, klon jawor odmiany Leopoldi o obw. 210cm, jesion wyniosły o obw. 295cm, dwie sosny zwyczajne o obw. 290 i 300cm, kasztanowiec biały o obw. 400cm, dwie olchy czarne o obw. 260 i 280cm, wierzba biała o obw. 490cm i jałowiec pospolity o obw. 100cm.
Spośród rosnących tu drzew na szczególną uwagę zasługują odmiany unikatowe: lipa wielkolistna, klon jesionolistny odmiany odeskiej, brzozy omszone, buk pospolity odmiany purpurowej, lipa krymska, klon srebrzysty, klon jawor odmiany purpurowej, oraz modrzew syberyjski. Założenie dworsko parkowe znajduje się na terenach Chronionego Krajobrazu Jezior Żnińskich.

Inne

Kaplica z 1916 r.
Zabudowania gospodarcze.
Neogotycka oficyna, tzw. pałacyk myśliwski z 1925 r.
Rezerwat archeologiczny z pozostałościami osady sprzed 2700 lat

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011