Pocierzyn

Stan obecny

Własność prywatna. Obiekt wystawiony na sprzedaż.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Wieś w XVII w. wchodziła w skład licznych dóbr rodziny Kościelskich z gałęzi Stanisława Kościelskiego. Tenże kształcił się na dworze księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, który zyskał w nim sojusznika podczas zjazdów wielkopolskich sejmików. Na Pocierzynie i Bodzanówku zapisał posag wniesiony przez narzeczoną, Jadwigę Chudzyńską. Posiadał majątki lub udziały w nich w wielu miejscowościach ? Pocierzynie (znanym wówczas jako Poczernin), Bodzanówku, Noci, Przewozie, Racięcinie, Nowej Wsi, Warzywnie. Wniesiony przez narzeczoną Jadwigę Chudzyńską posag 15 000 złp zapisał na Poczerninie i Bodzanówku. Po śmierci Kościelskiego wdowa Jadwiga wyszła za Łukasza Grabskiego, chorążego brzeskiego, a następnie za Jana Potockiego z Potoka. Ich jedynym synem był Jan, który w 1674 r. sprawował funkcję marszałka koła rycerskiego województw kujawskich i został wybrany posłem na sejm elekcyjny. W 1685 r. Jan Kościelski został komisarzem, odbierającym rachunki z województwa brzeskiego a w 1690 r. został pisarzem ziemskim brzeskim. Jego żoną była Marianna Anna z Trzebuchowskich, w posagu wniosła Borucin i sumę 24 tys. złp. Ich synem był Stanisław, który kontynuował karierę urzędniczą ojca. Oprócz funkcji pisarza był łowczym brzeskim, w 1724 r. otrzymał kasztelanię konarsko-kujawską i 2 lata później bydgoską. Ożenił się z córką Prokopa Lipskiego herbu Grabie, co przyniosło mu duży posag. Następnie kupił od Józefa Działyńskiego z Działynia na Kościelcu liczne dobra w okolicach Kruszwicy i przeniosł siedzibę rodową do Szarleja. Pocierzyn w 1. połowie XVIII w. wraz z Krotoszynem należał do majątku Ruszki w powiecie nieszawskim i parafii Kościelna Wieś. Jej właścicielami ok. 1750 r. byli Kazimierz i Teresa Umińscy. Jednym z ich potomków był Onufry Umiński, dziadek późniejszego pisarza, Władysława Umińskiego (1865-1954), zwanego polskim Juliuszem Verne. W XIX w. we wsi wykształciły się co najmniej dwa folwarki. Opisywane założenie powstało zapewne w 2. połowie XIX w. W 1930 r. majątek o areale 190 ha dzierżył Karol Wildeck, a drugie 55-hektarowe gospodarstwo było w rękach Zygmunta Harenckiego. Po wojnie ziemie te rozparcelowano, a w 1947 r. dwór został przeznaczony na cele oświatowe. Mieściła się w nim 5-klasowa szkoła podstawowa, która istniała tu do ok. 1969 r. Później oddano do użytku nowy budynek szkolny, wybudowany w sąsiedztwie dworu. Dwór będący w opłakanym stanie technicznym kupił p. Janusz Borkowski, który wyremontował obiekt i doprowadził go do stanu dawnej świetności. Szkoła publiczna została zlikwidowana w 2011 r. a w jej miejsce powstała Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Pocierzynie, której Organem Prowadzącym jest Stowarzyszenie ?Szkoła Sercem Wsi?.
Źródła:
Kościelscy Ród, Fundacja, Nagroda; Wojciech Klas, Jan Zieliński
Księga adresowa Polski 1930
Strona internetowa Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Pocierzynie
Prawa zastrzeżone (M.K.)

Opis

Dwór o konstrukcji szachulcowej, otynkowany, parterowy, fasadą skierowany na południe. Wejście poprzedzone jest schodami ujętymi tralkową balustradą. Osłania je czterokolumnowy portyk dźwigający balkon, nad którym wznosi się wystawka dachowa zwieńczona trójkątnie. Po jej bokach symetrycznie umieszczone są facjatki. W elewacji północnej bryła dworku dzieli się na dwie części o różnej szerokości. Od tej strony w dachu znajdują się trzy facjatki. We wschodnim szczycie budynku umieszczono dodatkowe wyjście na taras ze schodami i tralkową balustradą. Nad tarasem znajduje się niewielki balkon. Uroku dworkowi dodają gustownie dobrane repliki posągów z epoki.

Park

Park krajobrazowy z końca XIX w. o pow. około 5 ha., podzielony na dwie w przybliżeniu równe części, z których południowo-zachodnia należy do zespołu dworskiego. W tej części park jest zadbany i zrewitalizowany przez p. Janusza Borkowskiego. Są tu rabaty z kwiatami, czyste alejki i klomby. Część parku leżąca poza terenem szkoły jest mniej zadbana, ale posiada czytelną kompozycję przestrzenną.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011