Barcin

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Barcin to miasto leżące nad Notecią, 33 km na południe od Bydgoszczy. Znane było jako osada już w XII w. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z lat 1215-1233. W poł. XV w. Barcin należał do kasztelana śremskiego, Wojciecha z Krotoszyna, który wybudował nad Notecią młyn. W tym też czasie miasto uzyskało przywilej targowo-jarmarkowy. Prawa miejskie Barcin otrzymał w 1541 r., a kilkanaście lat później w związku z napływem husytów miasteczko stało się ośrodkiem Braci Czeskich. W 1635 r. Władysław IV Waza potwierdził przywilej targowy, a w 1671 r. książę Michał Korybut Wiśniowiecki odnowił przywileje miasta.
W XVIII w. dziedzicem był Józef Łochocki - starosta osiecki, następnie Franciszek Ignacy Łochocki. Należy nadmienić jako ciekawostkę, że w źródłach historycznych w tym okresie pojawia się także „zamek w Barcinie”, jednakże oprócz kilku zapisek u prof. Dworzaczka (Regesty), brak na ten temat materiałów źródłowych. Być może zamek wznosił się w miejscu, gdzie później znajdował się stary dwór, widniejący na niemieckich mapach jako „alt hof” (miejsce to znajdowało się w połowie drogi pomiędzy centrum Barcina, a osadą Rydzek).
W 1794 r., w czasach inurekcji kościuszkowskiej, pod Barcinem doszło do bitwy pomiędzy wojskami polskimi a pruskimi. W 1834 r. dziedzicem Barcina, Józefinowa (Józefinki) i Julianowa został Martin von Kunkel, ożeniony z Augustyną Schmeckel. W 2. poł. XIX w. miasto dzieliło się na trzy zasadnicze jednostki administracyjne: Barcin Wieś ze 125 mieszkańcami, część miejską z 936 mieszkańcami i dominium, do którego należały też Julianowo i Józefinka (Josephinenthal), o łącznym areale 5367 mórg. Do dominium przynależało też 18 domów, zamieszkałych przez 357 osób, w tym 111 ewangelików i 246 katolików. Majątek był w tym czasie własnością Szygowskich, wówczas też (połowa XIX w.) wybudowano obecny, późnoklasycystyczny dwór. W 1872 r. budynek dworu został przebudowany. Następnie majątek ziemski w Barcinie należał do Kundlerów, Zielke'ów, a po 1918 r. Winieckich.
W 1930 r. właścicielem 96-hektarowego gospodarstwa był Kazimierz Winiecki. Był zarazem wójtem gminy zbiorowej, której siedziba mieściła się w dworku. Miasto liczyło wtedy już 1628 m-ców, była tu cegielnia „Hartsteinwerke” - Towarzystwo z o.o., młyny: W. Drozdowkiego i A. Wirtha i tartak S. Karczewskiego. Prócz tego było 8 karczm, 2 zajazdy, liczne sklepy, Kółko Rolnicze, kasa pożyczkowa „Reifeisen” i inne. Usługi dla mieszkańców świadczyli bławatnicy, szewcy, kołodzieje, kowale, siodlarze, fryzjerzy, fotograf i wielu, wielu innych. Barcin Wieś liczył 673 mieszkańców, była tu także gorzelnia spółkowa i mleczarnia.
Po 2. wojnie światowej pozostałości dawnego majątku zostały znacjonalizowane i weszły w skład miasta Barcin. Budynki folwarczne i gospodarcze zyskały nowe funkcje, a w dworku urządzono mieszkania. Mieszka w nim do dzisiaj p. Winiecki - syn przedwojennego właściciela.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem. W fasadzie posiada znaczny ryzalit mieszczący wejście poprzedzone schodami oraz balkon. Elewacje zdobione są detalem architektonicznym nawiązującym do renesansu.

Park

Pozostałości parku rozciągają się na kilkuhektarowym terenie dochodzącym do brzegu Noteci. Park zdewastowany, nie posiada czytelnej kompozycji przestrzennej.

Inne

Spichlerz / młyn z przeł. XIX / XX w.
Miasteczko posiada szereg zabytków zasługujących na uwagę: kościół Świętego Jakuba z 1901 r., cmentarz z nagrobkami z XIX w., synagogę oraz cmentarz żydowski, budynek Banku Spółdzielczego z 1900 r., układ architektoniczny Starego Miasta, zespół poczty z początku XX w., remizę strażacką z 1927 r. - dziś stanicę wodną, mleczarnię z końca XIX w. i górę św. Wojciecha – po rewitalizacji wykonanej w latach 2012-2013, z odrestaurowanym krzyżem, schodami i z nowym oświetleniem. W tych samych latach uporządkowano także teren wzdłuż Noteci i zbudowano tu trakt spacerowy, łączący stanicę wodną z zabytkowym kościołem.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011