Łojewo

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z przeł. XIX i XX w.
Wieś wzmiankowana już w 1193 r., w bulli papieża Celestyna III, jako własność norbertanek ze Strzelna. Jej lokacji na prawie magdeburskim dokonał w 1282 r. książę kujawski Ziemomysł. W XIII w. należała częściowo do biskupów włocławskich, a częściowo nadal do norbertanek. Na początku XIV w. prepozyt strzeleńskiego klasztoru, Jan, przekazał Bronisław, Złotowo, Skulsk i Bieganowo biskupowi Gerwardowi, za dziesięciny z Łojewa i Dulska. Następnie wieś należała do Władysława Białego, księcia gniewkowskiego, a od 1364 r. stała się jako zastaw własnością królewską.
W XV w. Łojewo, Szarlej, Witowy, Łąkocin, Kaczkowo i Ściborze tworzyły tzw. „Klucz Szarlejski”, należący do Mikołaja Szarlejskiego, kasztelana inowrocławskiego, starosty bydgoskiego..., od 1453 wojewody brzeskiego i 3 lata później inowrocławskiego. Po jego śmierci w 1457 r. dobra przejął Jan Kościelecki herbu Ogończyk, który w okresie wojny 13-letniej pożyczał królowi Władysławowi Warneńczykowi ogromne sumy, za co później otrzymał wiele dóbr, stanowisk i zaszczytów. Do końca stulecia ogromnymi majątkami zarządzali jego potomkowie. W 2. poł. XVI w. wieś należała Wojciecha Niemojewskiego h. Szeliga. Prócz dóbr norbertanek swoją część posiadał tu też Jan Obielawski, a następnie Wojciech Pierzchliński, który swe prawa cedował w 1562 r. Andrzejowi z Kościelca, wojewodzie kaliskiemu, staroście bydgoskiemu i pyzdrskiemu. W 2. poł. XVIII w. wymieniany był Mikołaj Wodzyński (Wodziński) z Łojewa, a w 1774 r. Wawrzyniec Dzieszko Łojewski, syn Franciszka i Jadwigi Ryszewskiej, ożeniony z Eleonorą Tomicką. Część wsi w tym czasie należała też do Jana Rakowskiego, prepozyta strzeleńskiego. Pod koniec XVIII w. dziedzicami wsi zostali Słubiccy herbu Rola, właściciele Bąkowa, Pierania, Bąbolina i Głojkowa. Już w 1807 r. wieś z nadania Napoleona stała się własnością księcia Reggio, marszałka Karola Mikołaja Qudinota. W czasie zaborów majątek znajdował się w rękach niemieckich właścicieli. Władze pruskie utworzyły tu gminę oraz dominium, które liczyło 2192 morgi. Do dominium należał tzw. „Królewski Ostrów”, nazywany też Wydrzychowem. Do 1815 r. dzierżawcą folwarku był Marcin Steinborn h. Ludzisko, ożeniony z Antoniną z Dąmbskich. W połowie XIX w. po okresie dzierżaw rząd pruski sprzedał wieś, a właścicielem majątku został Ignacy Pigłowski. W 1865 r. powstało tutaj pierwsze na Kujawach, Spółdzielcze Koło Rolnicze. We wsi znajdowała się też agentura pocztowa. W tym czasie majątek należał do Rudolfa Geisslera, ożenionego z Elisabeth Köelbe. Spośród dwójki dzieci dziedzicem został Walter, ożeniony z Klarą Kissig z d. Kölbe. Ci z kolei mieli pięcioro dzieci: Martę, Elisabeth, Karla, Hansa i Sofię.
W 1868 r. w starej, nieistniejącej już szkole, urodził się Stanisław Przybyszewski, piewca Wielkopolski, prekursor ekspresjonizmu, „Meteor Młodej Polski” (zm. w 1927 r.). Dziedzicami polskiej części wsi była w tym czasie rodzina Jana i Zofii z Podlewskich Haberów, którym w 1870 r. urodził się syn Stanisław, a 2 lata później Kazimierz. Kazimierz Haber był szkolnym kolegą Stanisława Przybyszewskiego. Rodzice „Stacha”, Józef i Dorota Przybyszewscy opuścili wieś w 1891 r. i zamieszkali w rodzinnym Wągrowcu. Rok później w liście do Habera Przybyszewska pisała: „ja jeszcze do Wągrówca przyzwyczaić się nie mogę i Łojewo wciąż mi w głowie pokutuje. Jeżeli mi się sposobność nadarzy jechania do Kujaw, pozwolę sobie pana Kazimierza odwiedzić”...
Około 1880 r. wieś liczyła 20 domów z 217 mieszkańcami, a dominium 9 domów, zamieszkałych przez 152 osoby, w tym 138 katolików i 14 ewangelików, z czego 68 było analfabetami. Zarządcą majątku był Ludwik Sosiński, który właśnie w 1880 r. brał w Łojewie ślub. Na przeł. XIX i XX w. dla Waltera Geisslera wzniesiony został obecny pałac. W 1912 r. sprzedał on majątek swemu imiennikowi – Walterowi Gierke z Polanowic. We wsi w 1896 r. urodził się późniejszy przywódca Powstania Wielkopolskiego na Kujawach, Mieczysław Słabęcki, odznaczony za swe zasługi Krzyżem Virtuti Militari. Właścicielem polskiej części Łojewa po Haberach został Józef Hulagiera, który w 1909 r. kupił Pieczyska k. Inowrocławia. On zapewne także sprzedał swoją część wsi Walterowi Gierke. W rękach tej rodziny majątek pozostawał do 1939 r. W 1926 r. liczył 717,97 ha, w tym 607,97 ha ziem uprawnych. Czysty dochód podawany do celów wyliczenia podatku gruntowego wynosił ponad 2800 talarów. Po śmierci Waltera w 1925 r. właścicielem majątku został Konrad Gierke, zaś jego brat Hans otrzymał Polanowice. Na początku 1939 r. Łojewo na polecenie starosty inowrocławskiego zostało rozparcelowane, przy czym właścicielowi pozostawiono 250 ha. Jeszcze w czerwcu tego roku sprzedał dobra hrabinie Marii Colonna-Czosnkowskiej, a sam z żoną Charlottą osiadł w Dortmundzie. Po wybuchu 2. wojny światowej władze poinformowały Gierkego, że może powrócić do majątku, co też uczynił. Po śmierci żony i w obawie przed nadciągającym frontem, pod koniec 1944 r. opuścił Łojewo.
W 1930 r. wieś liczyła 496 mieszkańców. Był tu wiatrak T. Pudrzyńskiego, sklep z artykułami kolonialnymi I. Kanarka, a wśród osób prowadzących usługi kowal G. Pijam i rzeźnik F. Piernik. W latach 1939-1945 wieś znajdowała się w rękach niemieckich i nosiła nazwę Lohdorf. Po wojnie majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa Polskiego i należał do PGR Kobylniki. Pałac zachował się do dzisiaj we względnie dobrym stanie, a po nabyciu przez prywatnego właściciela został wyremontowany.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł internetowych i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neoklasycystyczny, piętrowy, nakryty dachem czterospadowym. Budynek w fasadzie akcentowany nieznacznym ryzalitem, zwieńczonym trójkątnym szczytem. Poprzedzony jest skromnym portykiem kolumnowym, dźwigającym balkon. W elewacji ogrodowej efektowne schody z tarasem.

Park

Park krajobrazowy z pocz. XX w. Teren opada łagodnie w kierunku Jeziora Szarlejskiego, zwanego także „Małym Gopłem”. Kiedyś, gdy poziom wód był wyższy, stanowiło ono jedną całość z jeziorem Gopło, nazywanym w tamtych czasach „polskim morzem” - Mare Pollonorum. W parku najczęściej spotkamy rosnące tu dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, kasztanowce białe i klony pospolite. Podszyt parku stanowią bujnie rozrastające się krzewy. Niegdyś istniało także drewniane ogrodzenie oraz piękny gazon z kwiatami. Ciekawostką jest fakt istnienia niegdyś mostu prowadzącego na drugą stronę jeziora, po którym pozostały drewniane pale wystające z wody.

Inne

Rządcówka, gołębnik oraz ogrodzenie.
Zabudowania gospodarcze z przełomu XIX i XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011