Żelechlin

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z k. XIX w.
Żelechlin to wieś leżąca 7,5 km na wschód od Złotnik Kujawskich i 1,5 km na zachód od Rojewa. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą już z XV w., kiedy to Jan Długosz w swoich kronikach wymienia Mikołaja, Hieronima i Warsza z Żelechlina. W 1583 r. właścicielem wsi był Feliks Żelechnicki, do którego należało 10 łanów osiadłych i 5 zagrodników. W XVII w. należała ona do parafii w Tucznie, a jednym ze znanych właścicieli był Adam Dzierżek herbu Nieczuja w 2. połowie tegoż stulecia. W 1679 r. wymieniana jest dziedziczka Katarzyna Dzierżkowa, zapewne wdowa po owym Adamie.
W XIX w. istniał tu folwark, którego właścicielem w 1882 r. był Niemiec nazwiskiem Kunth. W 1885 r. jego areał liczył 303 ha, a czysty dochód gruntowy wynosił 5181 marek. We wsi znajdowały się 4 „dymy”, w których mieszkało 117 osób, w tym 79 katolików i 38 ewangelików. W tamtym też czasie we wsi zapewne zbudowano obecny dworek. Parafia katolicka znajdowała się w Liszkowie, a ewangelicka w Grunkirch. Kolejnym dziedzicem Żelechlina został Remigiusz Kryszewski, który zmarł w 1912 r. w wieku 67 lat i pochowany został w Liszkowie. Pod jego zarządem dobra liczyły 312 ha i dawały 5180 marek dochodu. W 1910 r. wieś miała 126 mieszkańców. W 1926 r. właścicielem majątku był Włodzimierz Władysław książę Puzyna z Kozielska herbu Oginiec (1894-1961), właściciel wielu dóbr, w tym Gronowa i Gronówka pod Toruniem. Majątek nadal liczył 312 ha, w tym 259 ha ziem uprawnych, 38 ha łąk i pastwisk, 9 ha nieużytków (drogi, place, etc.) oraz 6 ha lasów. Czysty dochód gruntowy, podawany do wyliczenia podatku, wynosił 1727 talarów. Książę Puzyna ożeniony był z Marią Letycją Zielińską z Zielonej herbu Świnka (1909-1985). Mieli oni syna Konstantego (1929-1989), ożenionego z Aliną Skorupską. Ich główną siedzibą był pałac w Gronowie. W 1930 r. Żelechlin liczył 148 mieszkańców. W czasie 2. wojny światowej wieś była pod zarządem niemieckim, a po 1945 r. stała się własnością Skarbu Państwa Polskiego. Ziemie majątku rozparcelowano, a budynek dworu przeznaczono na cele mieszkaniowe. Książę Puzyna opuścił Polskę i zmarł w wieku 67 lat, 15 września 1961 r. w Londynie.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!
We wsi zachował się przebudowany, parterowy dworek – dom dawnych zarządców, prawdopodobnie z końca XIX w., na skutek remontów pozbawiony cech stylowych. Niegdyś od południa otaczał go park, a do dworu prowadziła parkowa aleja. W latach powojennych starodrzew został wykarczowany, a na jego miejscu powstało pole uprawne.

Opis

Dwór parterowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą skierowany na wschód, nakryty dwuspadowym dachem, mieszczącym użytkowe poddasze.
.

Park

Park z k. XIX w. otaczał dworek od str. południowej i miał ok. 0,5 ha pow. Zachowała się jedynie droga prowadząca do budynku, która była niegdyś parkową alejką.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011