Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Tarkowo Górne
2015, zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura Tarkowo GórneMiniatura Tarkowo Górne

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Tarkowo Górne

Tannhofen

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:inowrocławski
Gmina:Złotniki Kujawskie
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Teren prywatny albo JST.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Wieś Tarkowo Górne położona jest 5 km na północ od Złotnik Kujawskich. Po raz pierwszy Tarkowo pojawiło się w źródłach w 1489 r. W tym okresie wieś leżała w powiecie bydgoskim, należała do parafii w Lisewie Kościelnym i stanowiła własność szlachecką. W 1583 r. Tarkowo należało do Piotra Sośnickiego, który posiadał tu 6 łanów i 3 zagrodników. Osada wchodziła w skład parafii pęchowskiej. Na pocz. XVIII w. przeszła w ręce Kraszewskich h. Boleścic. W 1731 r. dziedzic Franciszek Kraszewski zapisywał na połowie dóbr 5 tys. złp posagu i tyleż wiana żonie, Katarzynie Wałdowskiej, córce Jana z Gogolina Wałdowskiego i Heleny Nahoreckiej. W 2. poł. XVIII w. dobra odziedziczył ich syn – Bartłomiej Kraszewski, późniejszy sędzia grodzki inowrocławski. Ożenił się on z Elżbietą z Wolskich, a zmarł 13 sierpnia 1774 r., mając zaledwie 40 lat. Pochowany został u reformatów w Łabiszynie. Następnym właścicielem wsi był Antoni Feliks Kraszewski (1797-1870) – syn Jana – prezesa trybunału cywilnego, dep. bydgoskiego i Anny Poleskiej, późniejszy poseł do sejmu pruskiego. Antoni ożenił się z Anną Gruszczyńską, z którą mieli syna Jana (1837-1891). Tenże Jan przyjął Tarkowo jako rodową siedzibę, czyli od tego momentu „pisał się” z Tarkowa. Ok. 1860 r. zaślubił Józefę z Biesiekierskich h. Pomian, córkę Mariana Rajmunda i Anieli Celińskiej h. Zaremba. Jan z Józefą mieli liczne potomstwo: córki Marię, Anielę, Zofię i Jadwigę oraz synów Stanisława, Jana (1865-1902), Ignacego i Antoniego (1862-1897), który zarządzał majątkiem owdowiałej matki do swojej śmierci, dnia 26 kwietnia 1897 r. Antoni zmarł mając zaledwie 35 lat i pochowany został w Bobrowie (k. Brodnicy). Jego siostra – Józefa - w 1893 r. wyszła w Bobrowie za Bolesława (Bogusława? – WGM) Józefa Jana Kraszewskiego z majątku Dolbe (? - Dworzaczek). Zmarła w Kijowie, w czerwcu 1916 r.
W XIX w. do okręgu dworskiego należały też: osada tarkowska; wsie: Kaliska i Antoniewo. Wieś nadal należała do parafii w Pęchowie. Ok. 1900 r. Tarkowo było już własnością Józefa Trzebińskiego ze Strzemkowa. Znajdowało się tutaj 35 domów, zamieszkałych przez 316 osób, w tym 175 katolików i 141 ewangelików. Majątek liczył 714 ha, w tym 422 ha ziem uprawnych, 173 ha łąk i 81 ha lasów. Z tego do dworu należało 594,82 ha. W tym czasie była tu już cegielnia, a gospodarstwo specjalizowało się w uprawie buraków cukrowych. W XIX w. w Tarkowie odkopano cmentarzysko z licznymi przedmiotami z brązu i popielnicami. Najcenniejsze z nich przewieziono do muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu (Sł. Geogr.). Na pocz. XX w. majątek został rozparcelowany, a z jego gruntów utworzono mniejsze gospodarstwa. Już w 1901 r. w Tarkowie utworzono Straż Pożarną. W tamtym okresie Prusacy całkowicie zmienili układ przestrzenny wsi. Folwark podzielony został pomiędzy drobniejszych gospodarzy, a przez jego środek wytyczono nową drogę, przy której powstały zabudowania mieszkalne. Oprócz nowych domów wybudowano też szkołę, która stoi tu do dzisiaj. Dwór stojący pośrodku dawnego podwórza gospodarczego został zniszczony na skutek pożaru w 1914 r. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r., miejscowość stała się siedzibą gminy.
W 1930 r. wieś liczyła 530 mieszkańców. Była tu kasa pożyczkowa „Spar und Darlehnkasse, Sp. z n.o.”, tej samej firmy - handel nawozami sztucznymi, wiatrak G. Heimanna, karczma E. Stengela i zajazd H. Reinera. Usługi świadczyli: kowal W. Szulc, krawiec M. Knatkiewicz i szewc S. Piotrowski. Po 2. wojnie światowej wieś stała się typową wsią rolniczą. Z części terenów dawnego folwarku utworzono Spółdzielnię Rolniczą „Złoty Kłos”, która istniała tu aż do jej rozwiązania w latach 60. XX w. Reszta gruntów dawnego majątku wraz z zabudowaniami stała się własnością rolników indywidualnych.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór stał na północ od wyschniętego stawu i zwrócony był fasadą na południe. Przed jego wejściem rosły dwa dęby, które dzisiaj są świadkami zapomnianej świetności tego miejsca.

Park

Relikty parku z XIX w., m.in. wspomniany staw, znajdują się pomiędzy zabudowaniami szkoły a prywatnym gospodarstwem. Obecnie teren ten jest dziki i zaniedbany.

Inne

W centrum wsi zachował się jej układ przestrzenny z czasów parcelacji, tj. z pocz. XX w. Oprócz szkoły z niewielkim budynkiem gospodarczym we wsi stoją dwa duże budynki dawnego majątku z końca XIX w. – pierzeja zachodnia i płd. (gospodarstwo p. Nowaczyk) oraz ruiny trzeciego (narożnik płn.-zach.), a także inne zabudowania z końca XIX, m.in. dawne czworaki, które po przebudowie i remontach służą jako budynki mieszkalne. Szkoła działała do lat. 90. XX w.; przez wiele lat mieszkał w niej ś.p. Tadeusz Szwedek z małżonką, która była tu nauczycielką.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.