Kijewo

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z XIX w.
Kijewo to niegdyś bardzo znaczna wieś, leżąca 10 km na wschód od Gniewkowa. Pierwszą znaną właścicielką była wojewodzina Małgorzata de Stenberg Kostkówna w latach 1560-82. Przed 1621 r. Zygmunt z Grudny Grudziński, wojewoda inowrocławski, sprzedał Kijewo Zbyszewskim za 50 tys. złp. Dalej właścicielami wsi byli Markowscy herbu Szeliga. Byli oni właścicielami licznych dóbr na Kujawach. Pod koniec XVII w. Kijewo od Markowskich kupił Mikołaj Baniecki, ożeniony z Katarzyną Dunin-Smoszewską. Następnie dobra trzymał ich syn Piotr, wojski bydgoski, ożeniony z Konstancją Konarską, córką Stanislawa - podkomorzego malborskiego i Zofii Dąmbskiej - kasztelanki słońskiej. Ich synem był Michał – dziedzic Szczebiatowa, który miał po matce sumę 15 tys. złp. zabezpieczonych na Gniewkówcu. Od około 1709 r. właścicielem Kijewa był już Władysław Tomicki, ożeniony z Marianną z Godlewskich. Mieli oni synów: Józefa Sebastiana (ur. w 1709 r.), Ignacego Adama Rocha (ur. w 1710 r.), Chryzostoma Michała (ur. w 1719 r.) i córkę Brygidę (ur. w 1722 r.). Kolejnymi właścicielami Kijewa byli: Gałeccy, Józef i Anna z Tomickich Małachowscy (ok. 1733 r.), Maciej i Zofia z Czarnickich Kłączyńscy - którym w 1758 r. urodził się syn Melchior Kasper Julian, Jakub i Agata Podolscy oraz Jan i Teresa Komierowscy. Dziedzic Kijewa - Jan Komierowski, podczaszy brzesko-kujawski zmarł na biegunkę mając zaledwie 43 lata, w 1778 r. i pochowany został w Brannie. Jego żona, Teresa z Trepniczów zmarła w 1794 r. i także pochowana została w kościele w Brannie. W 1789 r. w Brannie związek małżeński zawarli kolejni właściciele Kijewa: Józef Pławiński i Marjanna Bombolewska. Na pocz. XIX w. wśród właścicieli wsi wymieniani byli Marcin i Wiktoria z Kowalskich Milewscy, którym w 1816 r. urodziła się córka Elżbieta. Dalej właścicielem był niejaki Kozłowski, a później Kijewo znalazło się w rękach niemieckich właścicieli, prawdopodobnie dla których wzniesiono opisywany dwór. Założyli też oni cmentarz ewangelicki, do którego prowadzi 250-metrowa aleja. Wieś zwana Reichsmark stanowiła dominium w powiecie inowrocławskim, do którego należały Warzyn i Gęzewo. W 1885 r. majątek w Kijewie liczył 1908 mórg i posiadał cegielnię. Znajdowało się tutaj 8 domów, zamieszkałych przez 110 osób (94 katolików, 16 ewangelików; 45 analfabetów). Na początku XX w. wieś nabyła Komisja Kolonizacyjna, która rozparcelowała grunta i utworzyła mniejsze gospodarstwa, na które sprowadzono kolonistów niemieckich. Wytyczono też nowe drogi, które całkowicie zmieniły układ przestrzenny wsi. Na przykład obecna droga dzieląca Kijewo w osi wschód-zachód, wcześniej obiegała folwark dookoła. Właścicielem resztówki po majątku został August Moenke. Miał on syna Rheinholda, który w 1930 r. ożenił się z Bertą Otylią Bernward, córką Karola i Idy Emilii Schelski. Berta miała brata, urodzonego w 1907 r. Ernesta Bernwarda. Grób ich matki Idy posiada jedyną czytelną tablicę na wspomnianym wcześniej cmentarzu. W 1930 r. Kijewo liczyło 367 mieszkańców. We wsi w tym czasie znajdował się warsztat kołodziejski P. Piorka i kuźnia J. Bosiackiego. Pozostałości folwarku o powierzchni 52 ha nadal należały do Augusta Moenke. W czasie wojny przywrócono dawną niemiecką nazwę wsi - Reichsmark. Ze względu na sąsiedztwo poligonu Niemcy zajęli gospodarstwa i wysiedlili całą ludność. Po wojnie poligon powiększono o sąsiednie wsie, jednakże oprócz terenów samego Kijewa. Dawny budynek dworski prawdopodobnie został rozebrany, lub przerobiony na szkołę.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór w Kijewie wznosił się w lokalizacji obecnej szkoły. Są dwie możliwości: szkoła została wybudowana na fundamentach dworu albo nim jest, tylko została przebudowana i zaadoptowana do celów oświatowych. Dokładna analiza map archiwalnych w porównaniu z mapą Geoportalu daje 100% pewność co do tej właśnie lokalizacji. Nieistniejące podwórze gospodarcze znajdowało się na zachód od części rezydencjonalnej, zaś wszystkie jego zabudowania zostały wyburzone w okresie powojennym.

Park

Pierwotny park dworski w Kijewie znajdował się nieco dalej na zachód, a dwór (szkoła?) wznosiła się przy jego wschodniej granicy. Do cmentarza rodowego szło się 100 m. na wschód i od krzyżówki jeszcze ok. 200 m. na północ. W bezpośrednim otoczeniu szkoły zachował się fragment starodrzewu, natomiast park rozciągający się dalej na wschód, prawdopodobnie został nasadzony w okresie powojennym.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011