Chlewiska

Stan obecny

Część zabudowań dawnego folwarku należy do probostwa, część do indywidualnych gospodarzy.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Chlewiska to stara wieś położona wśród lasów, w pobliżu drogi nr 252 łączącej Inowrocław i Włocławek, w odległości 2,5 km na wschód od Dąbrowy Biskupiej. Została założona przez Olędrów, którzy nadali miejscowości nazwę Klein Wiesk (Mała Łąka). Później nazwa została spolszczona – początkowo na Chlewisk, a potem na Chlewiska; w dokumentach wymieniana jest także jako Chlevischa. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1250 r., kiedy to książę kujawski i łęczyc¬ki Kazimierz I zwolnił wsie należące do biskupstwa włocławskiego, wśród nich Chlewiska, z ciężarów i opłat. W 1286 r. wymieniany był Paweł „rector ecclesie de Chlevicz”. Wieś była własnością biskupstwa włocławskiego i należała do tzw. „klucza raciąskiego” przez ponad 500 lat. W 1796 r., po sekularyzacji dóbr kościel¬nych, przeszła na własność państwa pruskiego, które oddało majątek w dzierżawę wieczystą. W 1807 r. Napoleon I darował majątek Chlewiska swojemu marszałkowi Oudmontowi, ten jednak szybko wieś sprzedał. W 1817 r. utworzono tu z gruntu leśnego folwark, należący do karcz¬marza oraz ekonoma Fischke w Dąbrowie Bisku¬piej. W 1842 r. liczył on 334,31 ha i był w posiadaniu Antoniego Krzyckiego, po którym trzy lata później odziedziczył go Alojzy Krzycki. W 1847 r. przeszedł w posiadanie Gotlieba Wegnera, dla którego prawdopodobnie wzniesiony tu został obecny dwór. W 2. poł. XIX w. właścicielką została Marta Wegner. W 1900 r. cały majątek wykupiła Komisja Kolonizacyjna za około 217 tysięcy marek, a następnie podzieliła go na mniejsze gospodarstwa, w których przez kolejne trzy lata osiedliło się 22 Niemców. Na po¬czątku XX w. Chlewiska zajmowały obszar 635 ha, na którym w 1905 r. mieszkało 260 osób. W okresie międzywojennym folwark należał do probostwa Ko¬ścioła Katolickiego. Jego kolejnymi dzierżawcami byli: Edmund Adaszewski, po nim niejaki Klein. W 1926 r. obszar majątku wynosił 160 ha, w tym 8 ha łąk i pastwisk, 10 ha nieużytków i 2 ha wody. Do urzędu skarbowego wykazywano 593 talary czystego dochodu gruntowego. W 1927 r. założono we wsi Kółko Rolnicze, a w 1930 r. Kółko Włościanek. Była tu także kuźnia należąca do J. Leisa. W 1930 r. właścicielami ziemskimi w Chlewiskach byli Roman Hedwig i Paweł Kiernożycki. Istniało tu także Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej, którego prezeską była K. Zachwieja. W 1933 r. wieś weszła w skład gminy obwodo¬wej Dąbrowa Biskupia, liczyła w tym czasie około 350 mieszkańców. W czasie II wojny światowej majątek należał do Niem¬ca nazwiskiem Doplau. Po wojnie pozostałości folwarków zostały przejęte przez Skarb Pań¬stwa Polskiego. Dwór Hedwiga stał się prywatnym domem mieszkalnym.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, niegdyś fasadą skierowany na płd. Zachodnia połowa budynku, z uwagi na fatalny stan techniczny, została rozebrana. Druga połowa służy jako mieszkania prywatne.

Park

Pozostałości parku z k. XIX w. ze stawem.

Inne

- Kościół p.w. Trójcy Świętej z 1910 r., w miejscu drewnianego, który spłonął pięć lat wcześniej.
- Szkoła z 1902 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011