Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Jaronty
2009, zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura JarontyMiniatura Jaronty

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Jaronty

Friedrichsgraben (1939-45)

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:inowrocławski
Gmina:Inowrocław (wiejska)
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Teren prywatny

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Jaronty to wieś leżąca 6,5 km na płd.-wschód od Inowrocławia. W dawnych wiekach prawdopodobnie nie istniała, a ziemie te należały do rodów Pławińskich bądź Niemojewskich i leżały na terenach parafii w Górze. Pod koniec XVIII w. właścicielem Jarontów był Antoni Kolczyński, syn Władysława – podczaszego inowrocławskiego, ożeniony z Kownacką. Nie mieli dzieci, więc przeprowadzono postępowanie spadkowe zakończone w 1791 r. Kolczyńska zmarła w 1824 r., następnie wyznaczono kuratora Rafalskiego, zajmującego się sprawami spadkowymi po majątku. W 1840 r. Jaronty zostały sprzedane za 16 tys. talarów, a dziewięć lat później suma spadkowa wzrosła do 100 tys. marek. Sąd rozdzielił ją pomiędzy 55 odnalezionych spadkobierców. W rękach rodziny von Borck majątek rozwijał się dynamicznie i wkrótce otrzymał miano „dóbr rycerskich” – Rittergut. W 2. poł. XIX w. stanowił również domenę państwową o areale 934 mórg.
Pod koniec XIX w. Hugo von Borck sprzedał Jaronty, a w 1896 r. ożenił się z Hildegardą von Oertzen; później był urzędnikiem gospodarczym w Pniewach. Nabywcami majątku została rodzina Kozłowskich. Od około 1880 r. jego właścicielem był Tomasz Kozłowski, były poseł do Reichstagu w latach 1874-1878, przedstawiciel frakcji polskiej. W 1885 r. we wsi oprócz zabudowy dworskiej były 4 domy, zamieszkałe przez 89 osób wyznania katolickiego, w tym 35 analfabetów. W 1886 r. Jaronty wystawione zostały na subhastę, na której nabył je J. Faibusch z Inowrocławia za kwotę 216 tys. marek. Kozłowski po sprzedaży zamieszkał w swoim drugim majątku, w Górze koło Inowrocławia. Zmarł w 1911 r. i pochowany został na cmentarzu w Górze.
Kolejnym posiadaczem wsi został Józef Znaniecki herbu Krzywda, który miał kilka majątków na Kujawach, w tym Łąkocin. W 1926 r. jego dobra w Jarontach liczyły 237 ha gruntów, z czego 205 ha stanowiła ziemia uprawna. Czysty dochód gruntowy wynosił 1281 talarów. W 1927 r. do Józefa Znanieckiego przyjechał z zagranicznej tułaczki jego przyjaciel, pisarz Stanisław Przybyszewski, który w tym okresie był pozbawiony środków do życia. Więcej o samym „Stachu” znajdziecie w opisie Łojewa w naszym katalogu. Pisarz był już wtedy ciężko chory. Zdając sobie sprawę z rychłej śmierci, na miejsce pochówku wybrał koniec cmentarnej alejki w Górze – miejsce swojego upadku z czasów dzieciństwa.
Zmarł w dniu 23 listopada 1927 r., a pochowany został na miejscu o które prosił. W latach 30. wystawiono mu tam okazały pomnik z tablicą pamiątkową. W Jarontach Znanieccy gospodarowali do wybuchu wojny. W 1930 r. wieś liczyła 125 mieszkańców, była tu także kuźnia Kwiatkowskiego. W latach 1939-1945 Jaronty znajdowały się pod zarządem niemieckim i nosiły nazwę Friedrichsgraben. Po wojnie na terenie resztówki dawnego majątku powstało prywatne gospodarstwo rolne. Dwór został rozebrany w latach 50. XX w. Obecnie znajdują się tu jedynie relikty dawnego założenia w postaci nielicznych wiekowych drzew i niewielkiego stawu. Nieopodal miejsca w którym stał dwór umieszczono kamień z pamiątkową tablicą poświęconą pamięci Stacha.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Opis na podst. map Geoportalu i serwisu Mapster:
5414 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
3275_Hohensalza_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór wzniesiony był na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na płd., usytuowany był w płd. części parku. Dalej na płd. rozciągało się podwórze gospodarcze. Obecnie układ przestrzenny zespołu jest całkowicie przekształcony.

Park

Park z poł. XIX w. o pow. ok. 1,5 ha, stanowił prostokąt rozciągający się w kierunku północnym, prawie do kanału płynącego do Jeziora Szarlejskiego.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.