Pokrzywnica

Stan obecny

Teren pod zarządem JST

Historia

Dwór z k. XVIII / XIX w.
Wieś położona jest na zachodnim brzegu zalewu „Wióry”, w odległości 10,5 km na północ od Nowej Słupii. Zalew który ma służyć głównie jako zbiornik retencyjny zbudowano w latach 1980-2005 na rzece Pokrzywiance (dawnej Kamionce), a zapora ma 21 metrów wysokości.
Wieś Pokrzywnica istniała w XV w. i leżała w obrębie parafii w Pawłowie. Należała do rodu Gniewoszów, podobnie jak pobliski Trzeszów. Jednakowoż nie byli to znani Gniewosze piszący się z Dalewic, którzy pieczętowali się herbem Strzegomia, lecz odłam pieczętujący się herbem Zgraja. W 1. poł. XV w. znany był Mikołaj G., syn Andrzeja z Pawłowa, który był studentem krakowskim. Być może jego synem był Jan, po którym wieś P. odziedziczyła córka Anna, zam. Gruszczyńska. We wsi było 8 łanów kmiecych, 2 karczmy z rolą i 1 zagrodnik. Z połowy tego obszaru dziesięciny składano biskupom i proboszczowi kieleckiemu, a z pozostałej części i karczmy - biskupowi krakowskiemu, w wys. 5 grzywien rocznie. Wg regestów poborowych z 1529 r., folwark rycerski płacił dziesięcinę o wartości 2 grzywien, dla plebana w Pawłowie. Przez kolejne stulecia folwark miał wielu właścicieli, a w 1827 r. we wsi było 21 domów i 151 m-ców. Do bardziej znanych ówczesnych rodzin należą: Chmielowscy, Sfugier, Sławek, Zaczkowicz, Ozimek, Krzyżanowscy, Sadrak, Dębscy, Fijałkowscy, Warzocha, Tomaszewscy, Dziekan, Bidzińscy, Cichoń, Mandziak, Przygoda, Kalista, Czajczyk, Złobecki, Jeżowscy, Kębłowscy, Sieniak, Tomaszewscy; w XX w. także Zajdel, Zięba, Harabin, Hamera, Sieniek, Lach, Truchlewski, Żurowski, Orzeł, Lepiarz, Maj, Ludwikowski i inni. Potomkowie wielu z tych rodzin żyją w Pokrzywnicy do czasów obecnych.
W 1885 r. wieś P. leżała w powiecie iłżeckim, gminie Chybice i parafii Pawłów. Były tu 32 domy z 261 m-cami, folwark z ziemią o pow. 298 mórg i 328 mórg ziemi włościańskiej. W nielicznych dostępnych źródłach nie znaleźliśmy informacji, kto konkretnie był właścicielem niewielkich dóbr ziemskich, być może była to rodzina Kalistów? Z P. pochodziła Stefania Kalista (1916-1976), córka Józefa i Władysławy Jasztal, zamężna za Franciszka Liszewskiego. Notabene majątek ten został rozparcelowany, gdyż nie figuruje w popularnych księgach adresowych okresu międzywojennego. W 1930 r. Pokrzywnica leżała w pow. iłżeckim i gminie Rzepin. Był tu kowal A. Zieliński, sklep z towarami różnymi J. Dębskiego, spożywczy M. Mandziaka i tytoniowy tegoż oraz szewc F. Mandziak. Po 2. wojnie światowej dwór i zabudowania folwarku zostały rozebrane z wyjątkiem starego spichlerza. W budynku mieściła się Ochotnicza Straż Pożarna i kaplica, a w ostatnich latach został wyremontowany, służy jako instytucja kultury i jest filią Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Pawłowie.
Źródła:
Strona internetowa gminy Pawłów;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11810108 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXVIII-9-B_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się w płn.-zachodnim narożniku parku i fasadą skierowany był na zachód. Obecnie w jego miejscu znajduje się plac z miejscem na ognisko.

Park

Park z k. XVIII w., przekomponowany ok. 1918 r., o pow. 4 ha, podzielony na kilka współczesnych dz. ewid. Na ceny starodrzew składają się m.in. lipy drobnolistne, klony, kasztanowce oraz modrzewie.

Inne

Spichlerz, 1866 r.
Krzyż betonowy z 1906 r. z napisem „Na cześć i chwałę Panu Bogu 1906r.”

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011