Kruszwica

Historia

Zamek jest zgodnie przypisywany przez Jana z Czarnkowa oraz Jana Długosza fundacji Kazimierza Wielkiego, który miał go wznieść na wzgórzu zamkowym na wyspie, dziś półwyspie jeziora Gopło. Wcześniej w tym samym miejscu funkcjonował wczesnośredniowieczny zespół osadniczy z grodem i podgrodziami. Pozostałości po zamku były przedmiotem kompleksowych badań, ich wyniki nie zostały jednak jeszcze opracowane. Do dziś z założenia zamkowego pozostała jedna narożna wieża, dochodząca do 32 m wysokości, oraz sąsiadujące z nią fragmenty murów obwodowych. Jest to słynna Mysia Wieża, z którą wiąże się legenda o zjedzeniu przez myszy Popiela i przejęcia władzy przez Piastów. Wieża ta była wielokrotnie rekonstruowana. Kruszwica jako ważny ośrodek średniowiecznej monarchii uzyskała prawa miejskie już w 1303 roku. W roku 1331 stary gród został zniszczony przez Krzyżaków i później opuszczony. W II ćwierci XIV wieku w pobliżu starego grodu powstał ceglany zamek posadowiony na fundamentach z kamieni eratycznych, fundowany przez Kazimierza Wielkiego. W latach 1519 i 1591 zamek był trawiony przez pożary. W między czasie był również odbudowywany przez rezydujących tu starostów. Ostateczny kres zadali warowni Szwedzi, którzy w roku 1655 zdobyli zamek w dwa lata później podpalili go. Został doszczętnie zniszczony i opuszczony. Wygląd zamku znamy z przekazów źródłowych (opis lustracyjny z 1616 roku) a także z ikonografii (ryciny E. Dahlberga). W wiekach XVIII i XIX mury zamku zostały prawie całkowicie rozebrane.
Zamek w czasach kazimierzowskich był czworobocznym założeniem, składającym się z murów obwodowych, ośmiobocznej wieży narożnej zlokalizowanej od zachodu, oraz domu opartego o kurtynę. W trakcie odbudów po dwóch pożarach prowadzonych przez starostów założenie zostało powiększone o nowe budynki. W 1616 roku odnotowano trzy budynki wewnętrzne nazwane „kamienicą” oraz „budowaniem starym i nowym”. Do domu przy kurtynie południowej przylegał jeszcze jeden budynek najprawdopodobniej piętrowy, jednotraktowy i podpiwniczony.