Baszowice

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z k. XIX w.
Baszowice to wieś leżąca 2 km na płn. zachód od Nowej Słupi, na miejscu dawnej osady z epoki żelaza (przed III w. n.e.), gdzie znaleziono ponad 100 stanowisk hutniczych z tego okresu. Po raz pierwszy zapisana pod nazwą "Bassouice" w 1351 r. W 1. połowie XII w. należała do komesa Wojsława, który należał do fundatorów klasztoru łysogórskiego i dał tę wieś benedyktynom jako uposażenie. W tym samym roku król Kazimierz Wielki lokował miejscowości klasztorne na prawie średzkim; m. innymi B., Mirocice i Wolę Pluskaną. W 1442 r. nadanie to potwierdził Władysław Warneńczyk, a w 1553 r. Zygmunt August przeniósł je na prawo niemieckie.
W latach 1470-80 wieś miała 7 łanów kmiecych, 3 zagrody i karczmę z rolą. Kmiecie płacili 16 groszy czynszu i poradlnego, dawali "po 30 jaj, 2 koguty oraz sep: po 1 miarze żyta i 2 miary owsa, pracują po 1 dniu tyg. własnym wozem lub pługiem, zagrodnicy płacą po 2 gr czynszu, pracują po 1 dniu w tygodniu, pieszo, wszyscy odrabiają powabę wiosenną i zimową" (Sł. Hist.-Geogr. PAN). W XVI w. w regestach jako własność klasztoru, konwentu albo opata, w 1571 r. płacono z 3 i pół łanu, 2 zagrodników i karczmy. W 1650 r. - od 20 domów, 7 kmieci na 3,5 łanu, 2 zagrodników i karczmy bez roli. Rok później wymieniony został dwór, folwark, 6 kmieci, 6 zagrodników, 8 chałupników, młynarz i kowal, którzy wszyscy płacili czynsz na świętego Marcina. Dość długie wyliczenie pominiemy, zauważając, że obejmuje szczegółowe zestawienie towarów, a także usług, na przykład "młynarz daje 4 gąsiory, pracuje 4 dni tyg., w razie odejścia wysiewa następcy 2 kor. żyta na zimę. Kowal pracuje dla dworu, przy czym za wyrobienie nowej szyny żelaza płacą mu 3 gr, za starą szynę lub podkowę 1 gr. Wszyscy odrabiają 3 dni pomocnego: po 1 dniu na oziminę, jarzynę i siano" (źródło j.p.).
W 1787 wieś miała 154 m-ców. Pięć lat później okradziono skarbiec klasztorny, przy udziale pisarza Bazylego Tomaszewskiego. Do sekularyzacji w 1819 r. folwark wraz z Marzęckimi Kopaninami należał do konwentu i był administrowany przez mnichów. Wzmianki mówią także o kuźni, karczmie i stodołach (na Trochowinach) oraz oficynie, w której przeor i prowizor mieli dwie komnaty. Po kasacie zakonu folwark przeszedł w ręce prywatne. W 1827 r. Baszowice miały 22 domy i 163 mieszkańców. Pod koniec XIX w. leżały w pow. opatowskim, gminie i parafii Słupia Nowa. Opisywany dwór powstał na miejscu poprzednich pod koniec XIX w. W okresie międzywojennym mieszkała w nim rodzina administratora dóbr - J. Janeckiego. Jego trzech synów - na czele z najstarszym ppor. Jerzym - byli w czasie 2. wojny św. aktywnymi członkami AK. Zostali wydani przez konfidenta, aresztowani i zamordowani przez gestapo. Po wojnie dobra rozparcelował Skarb Państwa Polskiego, a dawny folwark stał się terenem rolniczym. Dwór rozebrano w latach 70. XX w.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł internetowych i fragmentów poprzedniego opisu (autor n.n.).
Mapster:
11781319 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXVIII-9-E_Gruppe_Warschau_1915_UWar.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór był parterowy i fasadą skierowany na S/SW, pięcioosiowy, nakryty dwuspadowym dachem. Do dworu prowadził czterokolumnowy ganek zwieńczony trójkątnym frontonem.
Folwark zlokalizowany był w płn. zachodniej części wsi. Jego dawny układ przestrzenny jest całkowicie zniekształcony. Na miejscu dworu wznosi się współczesny budynek mieszkalny.

Park

Park dworski z k. XIX w. Przed 1945 r. park obejmował 2,437 ha, a po wojnie został całkowicie wykarczowany. Zachowały się jedynie trzy drzewa w wieku 150-200 lat i fragmenty alei Nowa Słupia - Bodzentyn.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011