Kołdrąb

Stan obecny

Dom Dziecka "Caritas"

Historia

Pałac z 1870 r.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XVI-wiecznej Liber Beneficiorum Jana Łaskiego. Na początku XIX w. dziedzicami wsi byli Powelscy, a następnie Michał Moszczeński herbu Nałęcz (1749-1834) z drugą. żoną Ludwiką Neuman herbu Spława. Mieli sześcioro dzieci, z których dobra odziedziczyła Prakseda Moszczeńska (1795-1847), która w 1810 r. wyszła za Ignacego Büthnera-Zawadzkiego herbu Ostoja (1789-1875). Z tego związku pochodził Antoni Buethner-Zawadzki (ur. ok. 1830 r.). W 1860 r. ożenił się on ze Stanisławą Gosławską, z którą miał dzieci: Jadwigę zamężną z Antonim Płewkiewiczem i Józefa żonatego z Haliną Leitgeber. W 3. ćwierci XIX w. Kołdrąb był wsią rycerską, stanowiącą wraz z folwarkiem Kopiec dominium w powiecie wągrowieckim, liczące 2200 mórg (około 500 ha). Około 1870 r. wzniesiono tu dla Zawadzkich obecny pałac, a także założono park krajobrazowy. W 1874 r. za pośrednictwem domu handlowo-komisowego N. Kierski & Spółka majątek od Antoniego Zawadzkiego nabył Józef Bronisz, syn Ignacego Bronisza, podpułkownika w wojsku polskim i Marii Sumińskiej herbu Leszczyc. Trudno obecnie ustalić, w jakim okresie majątek przejęła Komisja Kolonizacyjna, która rozparcelowała grunty pozostawiając właścicielom niecałe 200 ha. Wiadomo jedynie na pewno, że w 1912 r. od niejakiego Szuftlebena majątek nabył Józef Prandota-Trzciński herbu Rawicz, żonaty później w 1930 r. z Wandą Filisiewicz i rozstrzelany przez Niemców w 1939 r. W okresie międzywojennym dobra te stanowiły własność rodziny Haberów. W 1926 r. gospodarstwo prowadził Kazimierz Haber. Areał majątku liczył wówczas 183 ha, w tym 82 ha ziem uprawnych, 9 ha łąk i pastwisk i 90 ha wód. W źródłach znajdujemy też profesora prawa Uniwersytetu w Poznaniu, Jana oraz oryginała i poznańskiego malarza ? Mariana Habera. Ten ostatni podawany jest także jako przedwojenny właściciel Kołdrąbia. W czasie okupacji w pałacu znajdowała się szkoła Hitlerjugend, a wieś nosiła nazwę Kaltenreuth. Tuż przed, lub zaraz po wojnie pałac od Haberów kupiła Kuria Metropolitalna w Gnieźnie. Miał on być przeznaczony na siedzibę księży emerytów. Jednakże Państwo odebrało Kościołowi obiekt i urządziło w nim szkołę podstawową oraz mieszkania dla nauczycieli. W 1980 r. utworzono w pałacu dom dziecka, a w 1992 r. Kuria Metropolitalna w Gnieźnie, w ramach ustawy sejmowej o zwrocie dóbr kościelnych, odzyskała pałac. Opiekę nad obiektem i dziećmi przejął Caritas Archidiecezji Gnieźnieńskiej.

Prawa autorskie do tekstu zastrzeżone (MK)
Źródła:
Teki Dworzaczka
Wielka Genealogia Minakowskiego
Księga adresowa gospodarstw rolnych Województwa Poznańskiego z 1926 r.
Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, Marcin Libicki
Artykuł: http://www.niedziela.pl/artykul/1131/nd/Jubileusz-Domu-Dziecka-w-Koldrabiu

Opis

Pałac neogotycki, wzniesiony na planie prostokąta, murowany na podmurówce z głazów granitowych, piętrowy, z dwupiętrowymi wieżami po bokach, w całości podpiwniczony. Fasada pałacu poprzedzona jest tarasem wspartym na parach filarów i kolumn. W zwieńczeniu korpusu i wież znajduje się attyka. Znajdują się tu również elementy modernizmu - renesansowe loggie i secesyjne dekoracje detali. Zbudowany na skraju skarpy opadającej w stronę Jeziora Kołdrąbskiego.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. 2,7 ha. Prowadzi do niego aleja strzyżonych lip, zaś na osi pałacu znajduje się obszerny trawnik z krzewami ozdobnymi. Największe skupisko starych drzew znajduje się przed elewacją pałacu. .Rosną tu kasztanowce białe, klony zwyczajne, lipy drobnolistne, robinie akacjowe oraz świerki pospolite. Duże skupisko drzew spotkamy również na stoku skarpy, gdzie dominuje jesion wyniosły, wiąz polny, oraz olcha szara. Park ten został założony na bazie istniejącego wcześniej zadrzewienia naturalnego.
Źródło: Przewodnik po zespołach pałacowych i dworskich. Renata Kaja

Inne

Kościół neogotycki z 1895 r. p.w. św. Jana Chrzciciela
Pomnik poległych Powstańców Wielkopolskich - mieszkańców wsi.
Ślady wczesnośredniowiecznego grodziska z pozostałościami wałów obronnych.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011