Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Przybysławice
2001, zdjęcie Fis Krzysztof Dera
Miniatura PrzybysławiceMiniatura PrzybysławiceMiniatura Przybysławice

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Fis Krzysztof DeraMarek Kujawa

Przybysławice

Przybyslavitz

Województwo:wielkopolskie
Powiat:ostrowski (wielkopolski)
Gmina:Raszków
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Pałac w trakcie renowacji. Własność J.S.T.

Historia

Pałac z poł. XVIII / poł. XIX w.
Przybysławice to wieś leżąca 2,5 km na południe od Raszkowa. Znana była już w XIV w., gdy w 1392 r. król Władysław zastawił "Przibislavicze" za 100 grzywien Iwanowi z Karmina. Zapewne już od tamtych czasów P. podzielone były na dwie części: P. Większe i P. Małe. Ponadto stanowiły niewielki klucz majątkowy z pobliskimi Jaskółkami. W 1484 r. Anna z Jaskółek miała męża z P. - Mikołaja - któremu na poł. Jaskółek zapisywała 10 grzywien na wyderkaf. Zapewne bratem Mikołaja był Stefan, ożeniony z Katarzyną. Dopiero na przełomie XV i XVI w. zaczęli oni posługiwać się nazwiskiem Przybysławskich. Pomimo, że w ówczesnej historii wsi pojawia się wiele nazwisk spoza tej rodziny, możemy przyjąć, że Przybysławscy byli jej właścicielami do 1 poł. XVII w. zaś Jaskólscy siedzieli tu mniej więcej do końca XVI w. Przykładowo można wspomnieć Piotra i Pawła Jaskólskich, którzy w 1564 r. przeprowadzili podział majątku: Piotr wziął część Świelugowa (?) i cz. Radłowa, 15 sztuk bydła rogatego, 5 owiec i 6 macior. Paweł dostał również część S., całą część Przybysławic i Jaskółek oraz inwentarz w ilości jak brat. Ok. 1570 r. we wsi pojawiają się nazwiska Marszałkowskich i Molskich, o czym warto nadmienić, gdyż nazwiska te wymieniają regesta poborowe pod k. XVI i na pocz. XVII w. I tak w 1579 r. pobór płacili Wojciech Marszałkowski oraz Maciej i Idzi Mierzyńscy (synowie Egidiusza), którzy po zamieszkaniu w P. nazywali siebie także Przybysławskimi. Z kolei w 1620 r. na trzech działach we wsi siedzieli Piotr Kęszycki oraz Anna i Wojciech Przybysławscy. W P. Małych w tamtym czasie dziedzicami byli Maciej i Wojciech P. Synem Piotra Kęszyckiego był Maciej, który w 1640 r. sprzedał swoje części Krzysztofowi Pacynowskiemu. Ten z kolei, już trzy lata później odsprzedał część Stanisławowi Kruszewskiemu.
Kruszewscy gdzieś zaginęli w okresie "potopu" szwedzkiego, zaś we wsi nadal mieszkali Pacynowscy: Dobrogost, a następnie jego synowie: Władysław i Stefan. Stefan ożenił się Anną Pigłowską, a Władysław z Teresą Skaławską i miał z nią syna Wojciecha. W 1710 r. Wojciech zapisywał na połowie wsi 4 tys. złp. posagu, swej żonie Teresie Nowowiejskiej. Wspomnimy też o jego siostrze, pannie Mariannie, która wyszła najpierw za Jana Baranowskiego, później Jana Głuskiego, a gdy ten opuścił ziemski padół - za Szymona Słupeckiego. Jednak i Słupecki niedługo pociągnął, zaś wdowa niezwłocznie wyszła za Walentyna Smardowskiego. Niestety zacny ów szlachcic podążył w ślady swoich poprzedników, a Marianna została zmuszona poszukać kolejnego męża. Został nim Wawrzyniec Ojrzanowski, który zdążył spłodzić dwóch synów: Stanisława i Wojciecha, po czym, ok. 1736 r. Marianna zmarła.
Wojciech Pacynowski w 1734 r. sprzedał P. Mniejsze Władysławowi Umińskiemu h. Cholewa. Dwa lata później to samo uczynili bracia Ojrzanowscy z P. Większymi. Na skutek dość dziwnych transakcyj, spadków i cesji, około 1746 r. wieś przeszła częściowo z rąk Umińskiego na Wiktorię z Iłowieckich Gosławską. W tym samym czasie, w sąsiednim Pogrzybowie Stanisław Karnkowski h. Junosza budował barokowy dwór, który później znalazł się w obrębie współczesnych Przybysławic. Jednakowoż w XVIII w. pomimo, że obie wsi praktycznie były jedną całością, Pogrzybów stanowił odrębną majętność, a w skład dóbr Karnkowskich wchodziła pobliska wieś Jelitów oraz Raszkówek.
W 1760 r. Jan Umiński ostatecznie sprzedał P. - Stanisławowi Iłowieckiemu h. Ostoja (synowi Karola), ożenionemu z Konstancją Miaskowską h. Bończa, córką Wojciecha i Petronelli Kosińskiej. Mieli oni co najmniej czterech synów: Wojciecha, Karola, Józefa i Jana Nepomucena Antoniego Wojciecha. Dziedzicem całych już Przybysławic został Józef Iłowiecki (ur. ok. 1767), ożeniony z Marianną Nasierowską h. Ślepowron. Mieli oni siedmioro dzieci: Kaspra, Marcina, Jana, Leona, Józefa, Anielę oraz Ignacego. Z tejże szóstki dziedzicem P. został najstarszy syn, Kacper Iłowiecki (1797-1852), który 20 czerwca 1840 r. ożenił się z Eufrozyną Rzepecką (1814-1876), córką Józefa i Marianny z Rembowskich. Mieli oni czworo dzieci: Melanię Konstancję (ur. 1842), Stefana Edmunda (1843-1914), Mariannę Antoninę (1849-1908) oraz Tadeusza Michała (1850-1909). Trudno powiedzieć, gdzie znajdowała się siedziba mieszkalna Iłowieckich, skoro popularne źródła internetowe twierdzą, że pałac został wybudowany przez Niemojewskich h. Szeliga (?). W takim wypadku ta część wsi mogła stanowić w poł. XIX w. fragment Pogrzybowa. Faktem jest, że dopiero w 1882 r., 1333-morgowe Przybysławice oficjalnie nabył Nepomucen Niemojewski h. Szeliga. Nabył i od razu wydzierżawił - Władysławowi Glabiszowi, pełnomocnikowi hrabiego Bnińskiego z Pamiątkowa.
W 1885 r. P. stanowiły dominium w pow. odolanowskim. We wsi znajdowało się 6 domów ze 117 m-cami, w tym 32 ewangelików i 85 katolików. Dobra liczyły 340,37 ha, w tym 292,76 ha ziemi uprawnej, 35,53 ha łąk, 2,72 ha lasu i 1,45 ha wody. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano wówczas 3291 marek. Dobra posiadały własną cegielnię, gospodarstwo specjalizowało się w produkcji nabiału i tuczu bydła. W zapiskach nie znajdujemy więcej wzmianek o Niemojewskim. Później jeszcze na krótko wieś znalazła się w rękach Czarneckich. W 1892 r. Michał hr. Czarnecki z P. zaślubił pannę Teresę Okęcką z Warszawy. Prawdopodobnie utracili oni majątek na pocz. XX w., po czym dobra zostały rozparcelowane, gdyż Przybysławic nie wymienia najbardziej wiarygodna z ksiąg adresowych woj. poznańskiego. Na mapach archiwalnych widzimy, że pod koniec XIX w. w miejscu Pogrzybowa opisana jest Dembina, obecne Przybysławice to Pogschybow, zaś Przybyslavitz, czyli Przybysławice leżą nieco dalej na południe. Podział ten to zapewne skutek dawnego podziału wsi na "Większą" i "Mniejszą". Kolejny kilometr dalej na płd. znajdują się "Jaskulki". Po parcelacji majątku, pałac w P. zamieniono na szkołę.
W 1930 r. P. stanowiły gminę wiejską w pow. odolanowskim. Wieś liczyła 519 m-ców. Był tu kowal H. Klinge, murarz W. Szwaczyński, ślusarz J. Ciesiórk i zajazd P. Fikusa. Ks. adresowe Polski z lat 1926-30, pomimo niższego kryterium wielkości dóbr - powyżej 50 ha - również nie podają żadnych nazwisk właścicieli ziemskich. Pogrzybów jako samodzielna miejscowość nie występuje w ogóle. W latach 1939-45 wieś Przybysławice nosiła nazwę Volkingen. Po 2. wojnie światowej, pozostałości dawnego folwarku (folwarków) stały się elementem typowej wsi rolniczej. Pałac należał do Urzędu Gminy w Raszkowie i aż do pocz. XXI w. znajdowały się w nim mieszkania. Obecnie jest adaptowany na instytucję kultury.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11812143 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4272_Raschkow_1940_APP_Sygn._M.top.25-524.jpg
11814156 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4272_Raschkow_X.1944_McM87597.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac wzniesiony na planie prostokąta, w dł. osi N-S, fasadą skierowany na wschód, piętrowy z użytkowym poddaszem, nakryty dwuspadowym dachem. Pośrodku fasady ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem, poprzedzony filarowym gankiem i szerokimi schodami. Analogiczny ryzalit w elewacji zachodniej.
Układ przestrzenny zniekształcony. Wyburzona część zabudowań, a na znacznym obszarze zespołu powstały działki i domy mieszkańców. Zachowały się budynki, rozmieszczone symetrycznie po bokach dworu (oficyny?).

Park

Park dworski XVIII/XIX w. o pow. ok. 6,5 ha. Park zachowany w dawnych granicach, ze stawem pośrodku części wschodniej. Po wojnie pomniejszony jedynie o niewielki fragment w płd.-zachodnim narożniku. W parku do dzisiaj widoczne są główne trakty spacerowe, w pewnej mierze pokrywające się z XIX-wiecznymi alejami. Park podzielony na wiele mniejszych działek ewidencyjnych.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Piękne zdjęcia Krzysiek, widać, że dwór znajduje się w dobrych rękach!