Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Grzegorzowice

Województwo:świętokrzyskie
Powiat:ostrowiecki
Gmina:Waśniów
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z XIX w.
Grzegorzewice to wieś leżąca 4,5 km na wschód od Nowej Słupi. Pierwsza wzmianka w której odnotowano "Gregoreuiz" pochodzi z 1269 r., kiedy to rycerz Żegota zamienił tę wieś za Wojsław od klasztoru świętokrzyskiego, a książę Bolesław Wstydliwy - na prośbę opata Jakuba - nadał jej liczne swobody, ponadto zezwolił opactwu na jej lokację na prawie niemieckim. Nazwa G. odnotowywana była w najróżniejszych postaciach, z których najbardziej popularną była "Grzegorzowicze". Kościół parafialny został zbudowany z kamienia już w latach 1334-36, przez ówczesnego dziedzica - Nawoja, herbu Topór. Ten wraz z Zakliką był posiadaczem sąsiedniej wsi o nazwie Gaj (późniejszy Zagaj). Wieś należała wówczas do powiatu kunowskiego (od XVI w. - sandomierskiego), dziesięciny składała klasztorowi w Trzemesznie, a następnie (od 1432) w Wąchocku. Kościół otrzymał wezwanie świętego Jana Chrzciciela, a pierwszym znanym plebanem był ks. Andrzej. W 1555 r. parafia płaciła 3 skojce tzw. "świętopietrza". W 1627 r. do pierwotnej rotundy dobudowana została prostokątna nawa oraz zakrystia. W 1851 r. kościół został odnowiony; parafia liczyła wówczas 709 osób.
W latach 1464-5 dziedziczką była Katarzyna, córka Zakliki, żona Mikołaja Chrząstowskiego h. Strzegomia, chorążego krakowskiego, któremu wniosła dobra w wianie. Było tu wówczas 5 zagrodników z rolą i aż 3 karczmy z własną ziemią. Na pocz. XVI w. płatnikami poboru w G. byli Stanisław Mroczek oraz Wilhelm Skrzantka (Skrathka), który posiadał także część Kaliszan. W G. mieli oni razem około 3,5 - 4 łanów. W 1530 r. właścicielem był Jakub Ożarowski, który płacił pobór od 2 i pół łanu, 1 komornika (Jakuba Sida), opuszczonego młyna i karczmy. W latach 1577-88 właścicielem G. był Stanisław Ożarowski (syn Jakuba?) który płacił pobór od 10 kmieci na 5 łanach, 4 zagrodników z rolą, 2 komorników , karczmy i młyna. Zapewne na przełomie XVI i XVII w. wieś przeszła w ręce Jezuitów z kollegium sandomierskiego, ponieważ to oni byli płatnikami poboru w 1629 r., od 10 kmieci na 4 łanach, 4 zagrodników, 2 komorników, karczmy, młyna oraz stęp. Zarządcą folwarku w 2. poł. XVII w. był Siemianowski, który miał tu 12 pracowników folwarcznych (czeladzi), a we wsi mieszkało 68 chłopów. W latach 70. XVII w. liczba pracowników i mieszkańców Grzegorzowic oscylowała w granicach liczby 52, od których Jezuici płacili tzw. "pogłówne". W 1827 r. we wsi znajdowały się 24 domy i 168 mieszkańców, a ok. 1885 r. 37 domów i 339 m-ców. Majątek obejmował 586 mórg, natomiast do włościan należały 294 morgi. W tym czasie Grzegorzewice leżały w pow. opatowskim, były siedzibą gminy i parafii. W skład gminy wchodziły: Cząstków, Dębniak, Dobruchna, G., Jeleniów, Kowałkowice, Konin, Kończany, Nowa Wieś, Pokrzywianka z młynem Chełm, Sarnia Zwola, Skały, Skoszyn, Słupia Stara, Walentów i Włochy.
Dobra (wraz z osadą Zagaj) kupione zostały w 1879 r. za 38,5 tys. rubli; obejmowały 586 mórg, w tym 418 m. ziemi uprawnej, 29 m. łąk, 12 m. pastwisk, 99 m. lasów i 28 m. nieużytków. Było tu 6 budynków murowanych, 16 drewnianych i młyn wodny. We wsi znajdowały się także pokłady wapna, ponadto była znana z wysokiej jakości rud żelaznych. Oprócz majątku utworzono tu 18 osad, zaś ich właściciele posiadali łącznie 268 mórg ziemi.
W 1930 r. G. stanowiły gminę wiejską w pow. opatowskim i liczyły 219 mieszkańców. Dobra o pow. 331 ha należały do Stanisława Witalisa Rauszera (1881-1937). Do majątku należał młyn a we wsi znajdowała się kuźnia J. Gwoździka i warsztat kołodziejski R. Mierzejewskiego. Był tu także wiatrak M. Michalskiego. Żoną Rauszera była Helena Janina Smoleńska (1884-1969), z którą miał troje dzieci, w tym syna Tomasza Zbysława (1910-1985), ożenionego z Jadwigą Reklewską h. Gozdawa. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. W ostatnich latach nastąpiła zmiana nazwy wsi na "Grzegorzowice".
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11781319 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXVIII-9-E_Gruppe_Warschau_1915_UWar.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

W miejscu dawnego dworu- na płd. od parku - widzimy na mapie sat. budynek, prawdopodobnie współczesny. W celu dokonania opisu niezbędne są dalsze badania terenowe.

Park

Park dworski XVIII/XIX w. o pow. około 4,3 ha. Z obszarem parku w pewnej mierze pokrywa się współczesna dz. ewid. nr 27/1, która obejmuje także część dawnego podwórza gospodarczego, w płd. części zespołu.

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.