Garbacz

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Garbacz to wieś leżąca 14 km na płd. zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego. W XV w. wspomina o niej Jan Długosz, jako o posiadłości biskupów lubelskich, do których należała także przyległa wieś Grębocice. Płatnikiem poboru w 1578 r. był Mikołaj Radziwiłł, który płacił od 13 osadników, 1 komornika i 1 ubogiego. W 1827 r. we wsi były 34 domy i 220 m-ców. Około 1880 r. wieś dzieliła się na folwark Garbacz - Skała i wieś Garbacz - Jeziorko. Leżała w powiecie opatowskim, gminie Boksice i parafii Mamina. We wsi znajdowały się bogate pokłady czerwonego piaskowca. Dobra należały wówczas do Józefa Adalberta Gołuchowskiego h. Leliwa (1797-1858), pisarza, filozofa i wykładowcy, prekursora romantyzmu w Polsce. Po jego śmierci Garbacz odziedziczyła siostra Róża, zamężna za Wincentego Jagnińskiego h. Tarnawa. Mieli oni dzieci: Jana Seweryna (1818-1876), ożenionego z Sabiną Wandą Sypniewską oraz Ksawerego (1837-1879), ożenionego z Józefą hr. Luboniecką h. Rola. Ksawery i Józefa mieli czworo dzieci: Stanisława (ur. 1870), Konstantego (1872-1915), ożenionego z Julią Łempicką h. Junosza; Marię, zamężną za Stanisława Gajewskiego oraz Jana (1875-1905).
W 1885 r. folwark liczył 7 domów i 114 mieszkańców oraz 984 morgi gruntów. Do majątku należał młyn wodny. Wsie włościańskie G. - Skała i G. - Jeziorko miały 40 domów i 314 mieszkańców oraz 347 mórg własnej ziemi. Na pocz. XX w. należała do spadkobierców Konstantego Jagnińskiego, czyli żyjących spośród jego sześciorga dzieci. Wymienimy wszystkich, byli to: Józefa (1900-1920), Hanna (ur. 1900), Jadwiga (1902-1997) zamężna za Wojciecha Unruga; Ksawery (ur. 1903), Andrzej (1904-1987), ożeniony z Anną Marią Antoniną Chłapowską h. Dryja oraz Krystyna (1912-1995). W 1930 r. majątek leżał w gminie Boksyce i powiecie opatowskim; obejmował 574 ha gruntów. We wsi był ponadto kowal W. Kędziora. Potomkowie Jagnińskiego mieszkali tu do 1945 r., a zarządcą w okresie wojny był Aleksander Dylak. Po wojnie dwór przeznaczono na mieszkania. Na skutek zaprószenia ognia drewniany budynek całkowicie się spalił. Na podwórzu gospodarczym znajdowała się figura Józefa Gołuchowskiego, którą zniszczyli milicjanci. Nowe popiersie ufundował prywatny właściciel parku.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11798590 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P45-S32-F_WASNIOW_wyd_turyst_1934_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór drewniany, parterowo-piętrowy, wzniesiony na rzucie prostokąta z wysuniętą częścią prostopadłą z prawej str. fasady, nakryty dachami dwuspadowymi z użytkowym poddaszem. Część poprzeczna piętrowa z poddaszem.

Park

Park dworski XVIII/XIX w. o pow. ok. 2,54 ha, niegdyś ok. 4 ha. Pozostała część centralna parku, wykarczowane zostały fragmenty drzewostanu: od str. zach. na dz. 254/2 o pow. ok. 0,5 ha i wschodniej na 4 różnych dz. ewid., łącznie ok. 0,92 ha.

Inne

Kapliczka kamienna

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011