Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Nowa Wieś
2018, zdjęcie Jacek Koszalik

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Jacek KoszalikMarek Kujawa

Nowa Wieś

Neudorf

Województwo:wielkopolskie
Powiat:krotoszyński
Gmina:Rozdrażew
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Dwór przebudowany na potrzeby mieszkaniowe, prawdopodobnie własność J.S.T.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Nowa Wieś to jedna ze 117 wsi o takiej nazwie w Polsce, a łącznie nazwa ta pojawia się ...367 razy! W dawnych czasach jako Nowawieś była równie popularna, przy czym opisywana wieś nigdy nie stała się siedzibą rodową miejscowej szlachty, gdyż była wsią podległą dużej majętności należącej do grodu w Rozdrażewie.
Nowawieś k. Koźmina pojawia się w 1475 r. w zapisce dot. Rozdrażewa, a później także w zapiskach dot. koźmińskiego klucza dóbr, wraz z wsiami: Orla, Lipowiec, Staniewo, Skałowo, Wrotkowo, Kaniewo, Galewo, Borzencice, Wołkowo, Obra, Prussy, Roszkówko, Czarnysad, Roza, Wykowy (ob. Wyki) i in. Wśród rozdrażewskich dóbr nazwa jej najczęściej pojawia się w towarzystwie Trzemeszna i Maciejewa. Tak więc na przestrzeni wieków należała ona do właścicieli Rozdrażewa - Rozdrażewskich i kolejnych, aż do k. XVIII w.
Po III rozbiorze Polski wieś przeszła w ręce niemieckie. W 1872 r. dzierżawcą folwarku Neudorf był von Bloedan i to zapewne dla niego wybudowany został w 2. poł. XIX w. opisywany dwór. Dobra wchodziły w skład "księstwa krotoszyńskiego", należącego do książąt Thurn und Taxis. W 1885 r. na N. składała się część wiejska z 96 domami i 635 m-cami, w tym 596 katolików i 39 ewangelików oraz folwark z 4 domami i 77 m-cami. W 1913 r. właścicielem dóbr był Albert Maria Lamoral Fürst von Thurn und Taxis z Regensburga. Folwark miał 328 ha obszaru, w tym 297 ha ziemi ornej, a czysty dochód gruntowy (podawany do naliczenia podatku gruntowego) wynosił 3840 marek. Dzierżawcą majątku był Julius Jonas. W latach 1924-31 wybudowano we wsi kościół. W 1926 r. dobra pod zarządem Jerzego Jonasa (syna Juliusza?) miały 336,4 ha, w tym 306,14 ha ziemi uprawnej, 22,37 ha łąk i pastwisk, 2,92 ha lasu, 4,49 ha nieużytków i 0,48 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 1279 talarów. Po 1927 r. dobra przejął skarb państwa i prawdopodobnie zostały one rozparcelowane. Wieś była stos. duża i liczyła 726 m-ców. Było tu spółdzielcze Kółko Rolnicze, młyn P. Bautza, restauracja M. Cyberskiej, kowal I. Frąckowiak, kołodzieje S. Głód i J. Sitarz oraz szewc I. Wichłacz. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Budenneudorf. Po 2. wojnie światowej dawne dobra stały się elementem typowej wsi rolniczej. W budynku dworu najprawdopodobniej mieściły się mieszkania i taki stan utrzymuje się do chwili obecnej.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11813586 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4171_Dobrzyca_X.1944_APP_Sygn._M.top.25-518.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór piętrowy, być może współczesny budynek (niezbędne badania terenowe!), ew. w poważnym stopniu przebudowany, wzniesiony na planie prostokąta w dł. osi NW-SE, fasadą skierowany w stronę środka podwórza gospodarczego, czyli NW. Od tej też strony centralnie umieszczony znaczny ryzalit. Całość nakryta płaskimi dachami. Niegdyś fasadą była prawdopodobnie elewacja płd.-wschodnia.

Park

Park dworski praktycznie nie istnieje. Kilka, czy też kilkanaście drzew rośnie w kier. SE od dworu. Przed 1945 r. park miał 1,6 ha, ograniczony był od zachodu podwórzem gospodarczym i niżej na płd. drogą dworską prowadzącą aż do ostrego klina na płd. (SW), gdzie łączyła się ona z polną drogą biegnącą w kier. NE i zarazem ograniczającą park od strony wschodniej. W tym też kierunku park kończył się jakieś 20/30 metrów za ostatnimi budynkami podwórza.

Inne

We wsi: kościół neobarokowy, pocz. XX w., par. p.w. Najśw. Marii Panny Królowej Korony Polskiej

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.