Baszyny

Stan obecny

Własność ANR lub J.S.T.

Historia

Dwór z XIX w.
W czasach staropolskich tereny tej wsi należały do właścicieli Krotoszyna, czyli Krotoskich w wiekach XIV - poł. XVI, Niewieskich i od 1570 r. Rozdrażewskich. W 1592 r. Jan Rozdrażewski poślubił Leszczyńską, wyznania braci czeskich, którym oddał jeden z kościołów katolickich w Krotoszynie. Jego drugą żoną była Katarzyna Potulicka z którą miał syna Jana, kolejnego właściciela dóbr krotoszyńskich. Od pocz. do połowy XVII w. dziedzicem był Jakub Rozdrażewski, syn Jana. Jako jeden z nielicznych, w czasie "potopu" pozostał on wierny królowi Janowi Kazimierzowi. W tamtych czasach na miasto i okoliczne folwarki spadły liczne klęski i pożary; w 1630 i 1653 r. Jeszcze pod koniec wojny miasto zostało spalone przez zdrajcę Wrzeszczowicza. Następnie powoli dźwigało się z gruzów, pod zarządem ówczesnego burmistrza, Jana Dobrowolskiego. W 1686 r. właścicielem dóbr został Franciszek Zygmunt Gałecki, wojewoda inowrocławski, zaś w 1. poł. XVIII w. Józef Potocki, kasztelan krakowski. Do 1819 r. miasto z okolicznymi folwarkami było królewszczyzną, następnie rząd pruski darował te dobra książętom Thun & Taxis. W XIX w. folwark Baszyn wraz z 38 innymi miejscowościami wchodził w skład tzw. "księstwa krotoszyńskiego", liczącego ponad 54 tysiące mórg. W 1837 r. wieś liczyła 110 m-ców, zamieszkałych w 9 dymach. Właścicielem Baszyn w 1. poł. XIX w. był Maximilian Karl von Thun und Taxis. Jedyne wzmianki jakie znajdujemy w Regestach, pochodzące z tego okresu, mówią o ekonomach z Baszyn - Mariannie i Stefanie Szczycińskich. W Jankowie Zaleśnym w latach 1852 i 1854 chrzczeni byli ich synowie: Jan Nepomucen i Jarosław Dionizy.
Książę Maksymilian ożenił się z Wilhelminą von Dörnberg, z którą miał 5 dzieci. Jednym z tychże był Maksymilian Antoni, ożeniony z Heleną Karoliną Wittelsbach. Po śmierci młodej Wilhelminy ks. Karol ożenił się ponownie, z Matyldą Zofią zu Oettingen-Oettingen. Po jego śmierci następcą został syn Maksimiliana i Heleny - ur. w 1862 r. Maximilian Maria von Thun und Taxis. Niestety z powodu ciężkiej choroby serca zmarł w wieku zaledwie 23 lat, a głową rodziny został jego brat - Albert (1867-1952). Ten w 1890 r. poślubił w Budapeszcie arcyksiężniczkę Małgorzatę Klemetynę Austriacką, z którą miał ośmioro dzieci. Mieszkali w Ratyzbonie, gdzie położyli wielkie zasługi dla rozwoju miasta. W okresie międzywojennym ich folwarkiem w Baszynach zarządzał tymczasowo skarb państwa. W 1926 r. do folwarku przynależało 606,37 ha, w tym 526 ha ziem uprawnych, 58 ha łąk i pastwisk, 22 ha nieużytków i 0.37 ha wód. Po II wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Albert i Małgorzata von Thun und Taxis w 1950 r. obchodzili diamentowe gody i tej okazji otrzymali tytuł honorowych obywateli Ratyzbony.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Wikipedia
Teki Dworzaczka (Regesty)
Gminny program opieki nad zabytkami na lata 2015-20. Załącznik nr 1 do uchwały Nr XVIII/145/2016 Rady Miejskiej w Krotoszynie z dnia 28 stycznia 2016 r.
Zdjęcie archiwalne: Károly Koller - Vasárnapi Ujság, 1888/13, Wikipedia

Opis

Dwór piętrowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, nakryty dachem płaskim; z parterową przybudówką od str. zachodniej, nakrytą dwuspadowym dachem. Dwór znajduje się po południowej stronie lokalnej drogi przecinającej wieś.

Park

Park z XIX w. o pow. 1,95 ha, ze stawem w płd.-wschodniej części. (Geoportal)

Inne

Zabudowania gospodarcze
Historyczny układ wsi z k. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011