Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Panienka
2019, zdjęcie Jacek Koszalik

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJacek Koszalik

Panienka

Klarahof, 1939-45

Województwo:wielkopolskie
Powiat:jarociński
Gmina:Jaraczewo
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Park i dwór: teren prywatny.
Folwark: gospodarstwo prywatne.

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1390 r., kiedy to we wsi istniał pierwszy kościół i parafia. O żadnych Gorazdowskich, którzy ponoć mieszkali w P. nic nam nie wiadomo. Pierwsi właściciele pisali się z Panienki, a w XV w. przyjęli nazwisko Panięckich i pieczętowali się herbem Grzymała. Nazwę wsi w aktach grodzkich i ziemskich znajdujemy także w postaci „Panyaka” i |”Paniaka”. W 1434 r. Piotr Panięcki zapisywał żonie Małgorzacie 50 grzywien posagu. Żona wraz z córką Jadwigą w 1448 r. pozywały Mikołaja ze Skoraczewa. W 1450 r. tegoż Skoraszewskiego i jego żonę Katarzynę pozywali Piotr i Małgorzata P. Na drugim dziale wsi siedział Mikołaj Łęski z Łęgu Mniejszego. W 1434 r. oprawił on żonie Małgorzacie 100 grzywien posagu. Trzy lata później Mikołaj procesował się z inną Małgorzatą, żoną Iwana z Chwalęcina. W Panience siedział też niejaki Zaworski, który w 1484 r. dał swoje części w Górze, Łobez i Panienkę, Marcinowi Łęskiemu, za jego wieś Mniejszy Łęg. W ten sposób dziedzicem Góry i przyległości stał się Łęski wraz z żoną Katarzyną. Dziedzic umarł ok. 1485 r., a wdowa dwa lata później dokupiła część Panienki, Góry i Łobez od Jana Taczanowskiego h. Jastrzębiec. W transakcji odzyskiwania gruntów od Rozdrażewskiego, który trzymał te ziemie, pomagał dziedziczce Jan Skaławski. Pozostała jeszcze kwestia jej oprawy na Mniejszym Łęgu, którą w 1491 r. odzyskała od Jana Baranowskiego.
Części w Górze, Panience i d. Łobez posiadał w 1485 r. także ks. Paweł (Paszek) Łaski h. Korab. Po śmierci bratanka Jana Górskiego, dał te części bratu – Marcinowi Łaskiemu. Pod koniec XV w. wieś podzielona była co najmniej na trzy działy. Znamy jeszcze jedną rodzinę która siedziała w Panience – Grzymałów – a konkretnie braci: Mikołaja ożenionego z Jadwigą i Bartosza (Bartłomieja?). We wsi mieszkali też nadal Skaławscy, a w 1504 r. pojawił się tu Jędrzej Dupczyński, który kupił cześć Macieja Panięckiego. W 1516 r. w zapiskach pojawili się Jan i Maciej Dupczyńscy. Gdzie leżała owa „Dupa” z której pisali się bracia? – nie wiemy. W 1521 r. Maciej Dupczyński zapisywał na poł. Panienki i Chwalęcina 400 złp. posagu i t. wiana Zofii Jarockiej, córce Tomisława. Z czasem nazwisko D. przyjęło postać „Dopczyńscy” albo Dobczyńscy. W latach 80. XVI w. dziedzicami byli Jan i Maciej D., synowie Jana i Anny z Brzozogaju. W tamtym czasie do parafii w Panience należały: Bielejewo, Boguszyn, Chwalęcin, Chwalęcinek i Skoraczew. Przed kościołem znajdował się grobowiec Krajewskich, dziedziców Skoraczewa. Dobczyńscy używali zamiennie nazwiska Jarockich. W 1591 r. Maciej D. seu Jarocki ożenił się z Zofią Mieszkowską; 10 lat później Jan ożenił się z Agnieszką Zakrzewską, córką Stanisława. Zakrzewska najwidoczniej zmarła, bo w 1618 r. w zapiskach jako żona Jana widnieje Anna Krzyżanowska. Ich córką była Elżbieta, która wyszła za Adama Dobrzyckiego. W 1627 r. Adam i Elżbieta sprzedali Panienkę za 35 tys. złp. Terencjanowi Gostkowskemu i jego żonie Zofii Kowalewskiej. Siedem lat później nowy dziedzic przekazał wieś swemu synowi Andrzejowi „z miłości ojcowskiej”. Andrzej Gostkowski ożenił się z Teresą Sielską, której w 1635 r. zapisywał 12 tys. złp. posagu. W 1647 r. Gostkowscy rozgraniczali wieś z Zalesiem, Łobzą i Górą należącymi do Dobrzyckich.
W 1660 r. doszczętnie spalił się kościół. W jego miejscu dziedzic Stanisław Gostkowski (syn Andrzeja i Zofii Brudzyńskiej) w 1665 r. wybudował nową drewnianą świątynię p.w. świętego Wojciecha. W kolejnych latach dziedzic wybudował także szkołę i szpital przy kościele. Ożenił się z Barbarą z Iwanowic Koźmińską. W 1688 r. sprzedał Panienkę za 39 tys. złp. Remigianowi Adamowi Żółtowskiemu, po którym odziedziczył syn Józef.
Na pocz. XVIII w. posesorem dóbr był Stanisław Kurnatowski h. Łodzia. Po śmierci Józefa Żółtowskiego na plenipotenta spadkobierców dziedzica wybrano Jakuba Nieżychowskiego. Posesorem dóbr po Kurnatowskim był Antoni Wyganowski. W latach 20. i 30. XVIII w. oprócz spadkobierców, przez wieś przewinęła się także rodzina Reuth. W 1736 r. Próchniccy, Gostkowscy, Żółtowscy i in. sprzedali Panienkę wraz z innymi dobrami Rafałowi Bnińskiemu za kwotę 193 tys. złp. W poł. XVIII w. właścicielem wsi został Antoni Gajewski z Błociszewa h. Ostoja (1710-1775), ożeniony z Izabellą Mycielską z Mycielina h. Dołęga (1716-1789). Mieli oni córkę Eufrozynę zamężną dwukrotnie, za Jakuba Szołdrskiego, a nast. za Kajetana Święcickiego. Za czasów Gajewskich administratorem dóbr był Stefan Zaremba. Po śmierci męża Gajewska została dożywotnią dziedziczką dóbr Góra, Panienka i Łobez. W 1787 r. sfinansowała budowę nowego drewnianego kościoła p.w. Najświętszego Imienia Jezus. Po śmierci dziedziczki dobra pozostawały pod zarządem posesora, którym był Dominik Święcicki. Ciekawostką jest fakt spalenia we wsi, w roku 1797, czterech kobiet podejrzewanych o czary.
Po III rozbiorze polskim Panienka stała się zwykłym folwarkiem należącym do domeny w Górze. Z tej racji nie miała dziedziców a jedynie posesorów, dla których na pocz. XIX w. wybudowano obecny dwór. Swoje ziemie posiadał również kościół, a posesorem tych ról był Józef Brzezański ożeniony z Nepomuceną Lisowską. Po okresie Księstwa Warszawskiego posesorem wsi został Józef Kalasanty Białkowski, ożeniony z Franciszką Silską z Krzyżanowskich. W 1818 r. we dworze odbywała się ceremonia nad ich zmarła córeczką Salomeą (3 l.). Józef Białkowski był podsędkiem średzkim; po nim posesorem Panienki został Ignacy Lisowski, a następnie Wojciech Dunin-Borkowski, ożeniony z Zofią Konstancją Koszutską h. Leszczyc. W 1832 r. ich syn Edward zaślubił w kościele kolnickim Honoratę Wyganowską h. Łodzia. Kolejnych posesorów nie znajdujemy w zapiskach, natomiast w 2. poł. XIX w. poznajemy proboszcza w P., którym był Bernard Chrząszcz, zmarły w 1869 r. W 1873 r. parafia w Panience podlegała pod dekanat borkowski i liczyła 1404 „dusze”. W 1885 r. na miejscowość P. składała się wieś kościelna i folwark, wchodzący w skład okręgu dominalnego w Górze. We wsi znajdowały się 22 domy z 220 m-cami, natomiast na terenie folwarku 7 domów ze 154 m-cami. W okresie międzywojennym była to wieś i gmina w pow. jarocińskim. W 1926 r. Panienka liczyła 193 m-ców. We wsi znajdował się sklep kolonialny Stanisława Kocłajdy; majątku ziemskiego w księgach adresowych nie odnotowano. Po 2. wojnie światowej na terenie dawnego folwarku utworzono spółdzielnię produkcyjną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Księga Adresowa Polski dla przemysłu..., etc, 1926;
Geoportal;
Mapster:
13266 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P40-S25-G_MIESZKOW_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na skraju niewielkiego parku.. Wybudowany był na rzucie litery „L”, dłuższą osią zorientowaną W-E, ze skrzydłem od strony płd.-zach. Po roku 1945 wielokrotnie przebudowywany.

Park

W Panience nie ma typowego parku dworskiego, a to z powodu, że nie stanowiła ona ośrodka zarządu dóbr od ponad 200 lat. Niewielki ogród o pow. 0,5 ha występował w otoczeniu samego dworu, na działkach ewid. nr ...95/3, 294 i 95/14. Po 2. w. św. teren ten wyrównano i sprzedano jako działki budowlane. Za park przyjmuje się zapewne obszar leżący dalej na wschód, otaczający duży staw leżący przy wschodniej granicy założenia. Niegdyś był to teren naturalny, tylko sporadycznie porośnięty drzewami.

Inne

Kościół z k. VIII w., par. Najświętszego Imienia Jezus
Plebania, klasycystyczna, pocz. XIX w.
Kapliczka, 1946 r., z tablicą ku czci 18 ofiar 2. wojny światowej
Kapliczka przydrożna z rzeźbą św. Wawrzyńca, XIX w.
Dom w którym mieszkał Tadeusz Konopiński, polski nauczyciel akademicki i pisarka Joanna Konopińska.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.