Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Grzymysławice

Grimslau (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Września
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:2104/A/86

Stan obecny

Własność JST albo ANR
Dwór nie istnieje.

Historia

Dwór z XIX w.
Grzymysławice to wieś leżąca 5,5 km na płd.-zachód od Wrześni. W obecnej postaci nazwa nie występuje w zapiskach, gdyż od początku swego istnienia wieś nosiła nazwę Grzymisławice. Zmieniona została dopiero na przeł. XIX i XX w. W 1. poł. XV w. wieś miała wspólnych właścicieli z Pawłowicami (k. Żerkowa). Wzmianka z 1434 r. mówi o nieznanego imienia pannie, której Wojciech z Dębna zapisywał po 100 grzywien posagu i wiana na tychże dwóch wsiach. Z kolejnych zapisek dowiadujemy się, że miała ona na imię Pacochna.
Wspomniane Dębno, a także Ostrowo i inne wsie z czasem weszły w skład dóbr miłosławskich i nowomiejskich. Ów Wojciech w poł. XV w. kupił część Nowego Miasta z wsiami przyległymi. Jego bratem był ks. Wincenty, prymas i arcybiskup gnieźnieński. Stryjem obu panów był Jakub, dziekan gnieźnieński. Wszyscy trzej wspomniani Dembińscy posługiwali się przydomkiem "Coth", czy też "Koth". W 1447 r. Wojciech kupił także połowy Lgowa, Bezdziadowa, Godzimirowa i folwarku Dokowo w pow. pyzdrskim, od Jana z Lgowa. Pierwsza żona prawdopodobnie zmarła, a w 1462 r. Wojciech "Koth" za zezwoleniem stryja Jakuba zapisywał po 950 złp. posagu i wiana kolejnej żonie - Barbarze z Bnina. W 1470 r. przyjął z powrotem sprzedane wcześniej kilka wsi od Adama i Elżbiety Miłosławskich, w zamian oddając im część Nowego Miasta. Miał (zapewne z pierwszej żony) synów: Wojciecha i Jana - kolejnego dziedzica Grzymisławic. Wojciech młodszy został księdzem i mansjonarzem w Dębnie. W 1477 r. bracia dokonali wzajemnych rozliczeń dot. majątku po rodzicach. W tym miejscu musimy nadmienić, że we wsi pojawiła się także rodzina Gunickich, czyli prawdopodobnie G. zostały podzielone. W 1459 r. występuje tu Jan Gunicki, syn Aleksego.
W 1492 r. Jan Grzymisławski zapisywał po 100 grzywien posagu i wiana żonie Katarzynie. Był to zapewne przedstawiciel kolejnego już pokolenia, a jak wynika z kolejnych zapisek, bratem tegoż Jana był oczywiście Wojciech, który w 1510 r. zapisywał po 100 złp. posagu i wiana żonie - Zofii Budziejewskiej. Panowie ci mieli siostrę Barbarę, zamężną za Kownackiego; w 1514 r. zawarła ona ugodę z Wojciechem. Dwa lata później zmarła Zofia, a Wojciech ożenił się ponownie, z Heleną Dokowską, której w 1517 r. zapisywał po 50 kop posagu i wiana (na tej połowie wsi, która była wolna od oprawy Zofii). W międzyczasie umarł też Jan, pozostawiając dzieci: Dorotę i - jakże by inaczej - Wojciecha.
W 1534 r. Wojciech (chyba ten starszy, brat Jana?) Grzymisławski pozywał Jerzego Latalskiego, dziedzica części miasta Skoki. W 1543 r. połowę dóbr na której byli kmiecie osiadli, dał swemu synowi Marcinowi, zaś drugą zachował dla siebie. Grzymisławscy wybudowali we wsi dwór, wzmiankowany w 1552 r. z okazji zapisu uczynionego przez Marcina jego żonie Małgorzacie Młodziejewskiej - na dworze, zabudowaniach, inwentarzu żywym i martwym oraz klejnotach, ponadto dorzucił jej 350 złp. z tytułu posagu. Pozostałymi braćmi Marcina byli: Jan, Jakub, Wawrzyniec i Piotr. Jan w 1556 r. zapisywał po 240 złp. posagu i wiana swej żonie Annie Obłaczkowskiej. Ojciec - Wojciech - zmarł w 1561 r., po czym wdowa Dokowska wydzierżawiła dobra synom: Jakubowi, Janowi i Wawrzyńcowi. Dwa lata później Wawrzyniec ożenił się z Urszulą Kołaczkowską.
W latach 60. XV w. bracia byli także w posiadaniu części Szołdr, być może z racji, że matka była 1-o voto Szołdrska. Ok. 1580 r. w zapiskach zaczynają pojawiać się dzieci Wawrzyńca: Anna zamężna za Macieja Kleparskiego i Andrzej, a także ich kuzyni - bracia Ambroży i Maciej oraz Stanisław. Maciej ożenił się z Zofią Kleparską, a Stanisław z Anną Zadorską, 1-o v. Bieczyńską. Dziedzicem G. został Wawrzyniec, który w 1619 r. już jako wojski kaliski, sprzedał wieś Barbarze z Bieczyn, żonie 2-o v. Adama Kamińskiego h. Korzbok. Taż Barbara już w 1627 r. sprzedała G. Janowi Zdzychowskiemu, synowi Wojciecha. Ten trzy lata później Jan zapisywał na dobrach 1500 złp. posagu swej żonie Barbarze Raczłakowskiej. Mieli oni trzech synów: Władysława, Stanisława i Wojciecha, którzy w 1653 r. dokonali podziału majątku. W efekcie wieś G. dostał Stanisław Zdzychowski, po którym jej część odziedziczyła córka Zuzanna. Jej pierwszym mężem był Mikołaj Bieganowski, a następnie Mikołaj Buszkowski. W kolejnych latach pozywali ją synowie Bieganowskiego: Samuel Hieronim i Adam; wypłacała im jakieś kwoty w okresie do 1666 r.
W 1688 r. Stanisław Zdzychowski, pisarz grodzki kaliski, sprzedał Grzymisławice swojemu synowi Jerzemu, za kwotę 18 tys. złp. Zapewne bratem Jerzego (albo synem?) był Kazimierz, który pod koniec XVII w. sprzedał wieś Janowi Wojciechowi Cielęckiemu, ożenionemu z Krystyną Magdaleną Pawłowską, córką Mikołaja i Teresy Tarnowskiej. W 1718 r. Krystyna Pawłowska scedowała dobra Władysławowi Prądzyńskiemu. Jej dziećmi byli: Piotr Paweł (ksiądz), Franciszek, i Helena, zamężna za Macieja Łęskiego. Dobra po rodzicach odziedziczył Franciszek Cielęcki, który w 1738 r. zobowiązał się sprzedać je Maciejowi Łęskiemu, synowi Andrzeja i Jadwigi Boguckiej. Do transakcji doszło, tak więc Łęski w 1740 r. był już oficjalnym dziedzicem Grzymisławic, a 7 lat później scedował je Pawła Cielęckiego, syna Jana i Doroty Godurowskiej. Paweł jak pamiętamy był księdzem, a konkretnie kanonikiem katedry płockiej, ale w latach 40. XVIII w. porzucił stan kapłański i został rolnikiem. W 1756 r. sprzedał dobra Franciszkowi Dzierzgowskiemu, ożenionemu z Teresą Zielińską, córką Jana Z. i Anny Cielęckiej.
Dzierzgowscy już po czterech latach sprzedali wieś Antoniemu Szołdrskiemu, synowi Kazimierza i Joanny Malczewskiej, za kwotę 47 tys. złp. Ten gospodarzył we wsi 30 lat, aż do swojej śmierci w sierpniu 1790 r. Jego córka Salomea wyszła za Teodora Rockenbacha, a w 1793 r. w G. urodziła się ich córka Klotylda Antonina. Kolejne dziecko - syn Gabriel, urodził się w 1795 r., a chrzest miał miejsce w kość. par. Bardo. Syn Antoniego - Aleksander - został księdzem w klasztorze cystersów w Przemęcie. Dobra w Grzymisławicach być może należały do Szołdrskich jeszcze w XIX w., jednak nazwisko kolejnego dziedzica - Wasielewskiego - znajdujemy dopiero w 1834 r. Następnie wieś należała do Adama Stanisława Moszczyńskiego, syna Michała - dziedzica Kołdrąbia i Ludwiki Neuman, który zmarł 29 maja 1858 r. w Poznaniu. Wieś zapewne odziedziczył jego syn - również Michał. Kolejnym dziedzicem był Michał Arędzki, zmarły dnia 15 lutego 1871 r. Autorzy księgi adresowej z 1872 r. nie zdążyli wprowadzić zmian do druku i Arędzki widnieje tam jako właściciel dóbr G. o pow. 881 mórg, w tym 798 m. ziemi uprawnej i 82 m. łąk. Czysty dochód gruntowy wynosił 758 talarów.
Po Arędzkim właścicielami wsi zostali Sicińscy. Córkami dziedziców były Seweryna, zmarła w 1880 r. i Józefa, która w 1891 r. w Bardzie wyszła za Sylwestra Nizińskiego z Żerkowa.
W 1913 r. dobra rycerskie Grzymyslawice miały 225 ha gruntów, w tym 203 ha ziemi ornej i 15 ha łąk. Czysty dochód gruntowy wynosił 2276 marek. W skład inwentarza dworskiego wchodziło 27 konie, 100 sztuk bydła dorosłego, 6 cielaków i 20 sztuk trzody chlewnej. Jako właściciel w księdze adresowej figuruje Johann (Jan) Sicinski. Na pocz. XX w. po drugiej stronie głównej drogi wybudowano szkołę. W 1926 r. dobra Jana Sicińskiego obejmowały 220 ha obszaru, w tym 200 ha ziemi uprawnej, 15 ha łąk i pastwisk oraz 5 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wykazywany do urzędu skarbowego, celem naliczenia podatku, wynosił 759 talarów. Wieś nie została odnotowana w księgach adresowych z lat 1926-30. W latach 1943-45 nosiła nazwę Grimslau. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Dwór w okresie powojennym uległ destrukcji i został całkowicie rozebrany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11821621 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3771_Gozdowo_X.1944_uniberk_C056972638.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony był w południowej części parku, w dł. osi zbliżonej do SW-NE, fasadą skierowany na S/SE, gdzie na osi znajdował się duży okrągły podjazd. Wyjście północne wychodziło na staw, za którym znajdowało się podwórze gospodarcze. Miejsce w którym wznosił się dwór, obecnie zarośnięte jest drzewami i krzakami.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. ok. 3 ha ze stawem, znajdujący się w obrębie dz. ewid. nr ... 41/12, zachowany w przedwojennych granicach.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.