Obora

Stan obecny

Teren pod zarządem J.S.T.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1295 r., kiedy to król Przemysław I odnawiał przywileje nadane klaryskom gnieźnieńskim. W nadaniu oprócz innych dóbr znajdowała się wieś Obora. W 1348 r. płaciła ona 8 grzywien czynszu plebanowi w Dąbrówce Kościelnej. O wsi Obora wchodzącej w skład parafii św. Piotra w Gnieźnie wspomina Jan Łaski w swojej Liber Beneficiorum z pocz. XVI w. Przez kilkaset lat wieś należała do klarysek, jednak w pewnym okresie XVI w. część sołectwa trzymał Maciej Zagajewski h. Ogończyk, który w 1530 r. sprzedał ją bratu Sebastianowi. W 1537 r. S. Zagajewski zapisał na sołectwie 200 złp. posagu i t. wiana swojej żonie Reginie Chwałkowskiej. W 1557 r. Maciej i Jan Padarzewscy domagali się od klarysek odszkodowania za bezprawie i rany zadane im przez kmieci we wsi Obora. Po III rozbiorze Polski i okresie wojen napoleońskich Prusacy utworzyli w Oborze domenę rządową. Posesorami w początkowym okresie XIX w. byli Dramińscy. W latach 40. tegoż stulecia właścicielem Obory został Wilhelm Bussmann (1800-1868), ożeniony z Ludwiką Górecką. Mieli oni córkę Paulinę Ludwikę (1830-1915), która w dniu 17 września 1848 r. zaślubiła Juliana Piotra Zabłockiego h. Łada (1821-1908), dziedzica Gwiazdowa. Pod rządami Zabłockich wieś uzyskała zaszczytne miano "dóbr rycerskich" i w latach 70. XIX w. liczyła 349 ha i 78 arów. Oprócz głównego majątku we wsi znajdowały się także mniejsze gospodarstwa, np Andrzeja Kołacińskiego, posiadającego 53 ha. Zabłoccy mieli sześcioro dzieci: Jadwigą (1850-1934) zamężną za Zygmunta Lipińskiego; Franciszka Zdzisława; Stanisławę Teodozję zamężną za N. Nowierskiego; Władysława; Kazimierza oraz Annę (1870-1953), zamężną za Pawła Korwina-Kossakowskiego. W 1876 r. sąd gnieźnieński wyznaczył subhastę dla majątku, który ostatecznie został sprzedany w 1880 r. Dobra prawdopodobnie przeszły w ręce niemieckie, a następnie zostały kupione przez Komisję Kolonizacyjną, która rozparcelowała grunta tworząc z nich mniejsze gospodarstwa. W 1885 r. wieś miała 26 domów i 230 m-ców, w tym 225 katolików i 5 ewangelików. Do dominium należała także cegielnia; posiadało ono 8 domów i 116 m-ców oraz 384,51 ha obszaru. Czysty dochód gruntowy wynosił 4420 marek. W 1930 r. Obora stanowiła wieś i obszar dworski w pow. gnieźnieńskim. W tymże roku liczyła 432 m-ców. Właścicielem resztówki z 55 ha gruntów był Mateusz Faksowicz. We wsi znajdowała się cegielnia parowa J. Zygadły, warsztat kołodziejski L. Prusa, wiatrak M. Kmiecikowskiego i karczma J. Szeligowskiego. W latach 1939-43 wieś nosiła nazwę Hermannsruh, a w latach 1943-45 Schipplicksruh. Jednak ta druga nazwa musiała istnieć już wcześniej, gdyż znajdujemy ją na mapie archiwalnej z 1940 r. Po 2. wojnie światowej na bazie pozostałości folwarku utworzone zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. Po wojnie w dworze znajdował się biurowiec PGR-u. Na potrzeby zakładu dobudowano też nowe budynki gospodarcze. Z czasem dwór oraz część zabudowań rozebrano.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
5545 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/,
plik mapy: 3471_Gnesen_1888.jpg
17014 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/,
plik mapy: KDR100_277_Gnesen_ca1893_DRMC5820277.jpg
16363 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/,
plik mapy: 3471_Gnesen_1940_UPKrak.jpg
Geoportal, stan z 8.09.2017 r.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór wzniesiony był na zachodnim skraju parku, wybudowany na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą skierowany na wschód. Z drugiej strony dworu rozciągało się podwórze gospodarcze. Układ przestrzenny zespołu dworskiego jest całkowicie zniekształcony. Jeszcze w latach 70. XX w. widoczne były ruiny dworu, przedzielone w połowie betonowym ogrodzeniem.

Park

Park pod koniec XIX w. mógł mieć nawet 2,7 ha obszaru, przy czym ozdobna część znajdowała się na płn. od podwórza gospodarczego i przechodziła w kier. płd.-wschodnim przed dwór, dochodząc do drogi przecinającej wieś w kier. N-S. Część południową i płn.-wschodnią stanowiły sady. Na przełomie XIX i XX w. park był już nieco mniejszy, a w jego północnej części zlokalizowany był niewielki staw. Powojenny podział geodezyjny zespołu dworskiego w żadnej mierze nie uwzględnił istnienia parku oraz dworu, a istniejące dz. ewidencyjne nie mają z nimi żadnego związku. Na chwilę obecną park praktycznie nie istnieje, a większość jego powierzchni (ok. 0,5 ha) stanowią nieużytki i trochę młodych drzew oraz krzaków rosnących w miejscu i obok nieistniejącego dworu oraz na płn. od stawu.
Źródła j.w.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011