Laskownica Wielka

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z XIX w.
Począwszy od XV w. wieś należała do Laskownickich herbu Topór, dla których to stanowiła gniazdo rodowe. Już w 1435 r. wzmiankowany jest Jan, który oprawia żonie Katarzynie 400 grzywien posagu. Ta miała siostrę Annę, obie zaś były córkami Mikołaja. Jak wynika z zapisek Jan nie robił nic innego, tylko procesował się z sąsiadami; w 1438 r. z Wierzbiętą ze Smogulca, zaś w 1450 r. z Piotrem Gliczą, synem niejakiego Choyny. Mniej więcej w tym czasie wieś została podzielona na dwie cześci: Laskownicę Większą i Mniejszą. Laskownica Większa pozostała w parafii łekneńskiej. Jan miał 3 synów: Włodka, Jana i Mikołaja. Ci w 1473 r. dzielili się dobrami, w tym lasami i łąkami należącymi do kmieci. W 1487 r. oddali połowę wsi za połowę wsi Konary. Zamiany dokonali z braćmi niedzielnymi z Grylewa: księdzem Janem, kanonikiem poznańskim i Trojanem. Warto tu zauważyć, że Włodek wymieniany jest jako dziedzic Wiatrowa. W 1492 r. pozywał on synów Trojana Grylewskiego: Janusza Jana i Piotra Szczęsnego. Począwszy od XVI w. we wsi pojawia się wielu nowych współwłaścicieli tych dóbr. Oprócz Grylewskich i Laskownickich znajdujemy tu Sapieńskich, Wiatrowskich, Macieja Łukowskiego (1529), Rozdrażewskich (1570), Grudzińskich (1586) i Goreckich (1596). W latach 1599-1602 wieś należy do Andrzeja Grudzińskiego, który próbował ją sprzedać Mikołajowi Włoszynowskiemu. Po nim odziedziczyła Anna Grudzińska, która wyszła za Władysława Grodzieckiego. W XVII w. wieś prawdopodobnie jest podzielona, gdyż w zapiskach równolegle występują Gałczyńscy i Płaczkowscy. I jedni i drudzy ok. 1640 r. sprzedają swe części w Laskownicy Marcinowi Chrząstowskiemu, synowi Piotra. Ten ożeniony jest z Marianną Zakrzewską, która dziedziczy po nim wieś. Mieli oni trzy córki: Annę, Zofię i Konstancję zamężną za Piotra Skoroszewskiego. Siostry Chrząstowskie były dziedziczkami Laskownicy prawie do końca XVII w. W 1695 r. sprzedały L., Łukowo i pustki Lipowiec Kasprowi Brudzewskiemu, za kwotę 86,5 tys. złp. Jeszcze w tym samym roku dziedzic zapisywał na dobrach 5 tys. złp. posagu i tyleż wiana swej żonie, Annie Magdalenie Rottemburkównie. Na pocz. XVIII w. dziedzicem L. był Trybucy Walerian Bzowski, dzierżawcami zas pozostawali Zaydlicowie. Z szóstki braci najbardziej znanym był biskup Krystian Zaydlitz. Pozostali to: Samuel, Wojciech, Jerzy, Jan Cyprian oraz Baltazar. W 1727 r. jako dziedzic L. Wielkiej wymieniany jest Jan z Łaska Słonecki, syn Andrzeja i Wiktorii Walknowskiej, ożeniony z Zofią Malczewską h. Abdank. 15 lat później sprzedał on dobra Stefanowi Trzcińskiemu, dziedzicowi Pawłowa, synowi Hiacynta i Katarzyny Skoroszewskiej, za kwotę 33 tys. złp. Stefan ożenił się z Rozalią Gorzeńską, której w 1744 r. zapisywał 21 tys. złp. na poczet posagu i wiana. Później w zapiskach ponownie pojawił się Słonecki, syn Jana imieniem Ignacy, nastepnie Makowscy z których Joanna wyszła za Rafała Lewalda Majera, dalej Grodziccy. W 1777 r. wdowa po Jakunie Grodzickim, Franciszka Urbanowska kwitowała swego syna Franciszka, który poddzierżawiał dobra. Rok później ten już nie żył a wdowa po nim, Scholastyka z Trzcińskich Urbanowska wyszła za Wojciecha Sulerzyckiego, chorążego chorągwi pancernej. Byli oni posesorami wsi, zaś kolejnego właściciela - Stanisława Goetzendrof Grabowskiego h. Zbiświcz (1740-1811) poznajemy w 1787 r. Grabowski był podkomorzym królewskim, z żoną Dorotą Osten-Sakin miał syna Józefa (1750-1857). Józef zaślubił Antoninę Annę Nieżychowską h. Pomian, z którą miał czworo dzieci: Emilię (1807-1873) zamężną za Heliodora Jana Józefa Skórzewskiego h. Drogosław, Edwarda (1810-1900) ożenionego z Józefą Kościelską h. Ogończyk, Izabelę (1811-1901) zamężną za Wincentego Tomasza hr. Tyszkiewicza-Kalenickiego h. Leliwa oraz Leokadię (1817-1906) zamężną za Bolesława Ponińskiego h. Łodzia. Żadne z tych dzieci nie pozostało w Laskownicy, zaś kolejnymi właścicielami wsi zostali Łakińscy h. Pelikan. W 1885 r. Laskownica Wielka stanowiła dominium w pow. wągrowieckim o pow. 2084 mórg. Było tu 7 domów ze 141 m-cami, w tym 116 katolików i 25 ewangelików; 59 analfabetów. Majatek prawdopodobnie został rozparcelowany na pocz. XX w. Później Laskownica była siedzibą gminy w powiecie wągrowieckim i w 1930 r. posiadała 244 m-ców. Było tu Kółko Rolnicze, kowal S. Kulczyński i wiatrak A. Rylickiego. W czasie 2. wojny światowej pozostawała pod zarzadem niemieckim, a po wyzwoleniu pozostałości dawnego folwarku przejął Skarb Państwa Polskiego. Dwór stał się zapewne zwykłym domem mieszkalnym.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal, Mapster:
http://www.amzpbig.com/maps/3069_Gollantsch_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, parterowo-piętrowy, podpiwniczony, nakryty dachami dwuspadowymi, fasadą zwrócony na wschód. Obecna budowla stanowi zlepek połowy dawnego dworu ze współczesnym budynkiem dobudowanym od południa. Zachował się pseudobarokowy, półokrągły fronton dawnego ryzalitu akcentującego fasadę.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 1,4 ha, rozczłonkowane na kilka różnych działek ewidencyjnych, otaczające dawny dwór głównie od północy (Geoportal, 23.02.2017 r.)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011