Wójcza

Stan obecny

Prawdopodobnie teren prywatny.

Historia

Dwór z XIX w.
Wójcza to wieś leżąca w pobliżu Wisły, w odległości 7,5 km na płd.-wschód od Stopnicy. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1207 r., kiedy to Fulko, biskup krakowski nadał dziesięciny z wsi "Woecha" klasztorowi w Busku. Ze wsi "Woycza" pisał się Voyszyk, komornik królewski, który był obecny przy spisywaniu aktu w 1363 r., a następnie Albertus, który asystował przy akcie spisanym w Opatowie w 1379 r.
W poł. XVI w. Wojcza leżała w parafii Biechów i należała do Jana z Rytwian oraz Jana Wojszyka. Dziesięciny z 12 łanów kmiecych, w wys. do 12 grzywien, składano klasztorowi w Busku. Ponadto dwa folwarki rycerskie dawały dziesięcinę kościołowi w Biechowie. Już wtedy istniała tzw. mała Wójcza, czyli Wójeczka, należąca do Jana z Rytwian i Stanisława Piestrzeckiego. Dziesięcinę z 4 łanów kmiecych o wartości do 5 grzywien składano kościołowi w Zborowie, natomiast folwark rycerski płacił plebanowi w Biechowie.
W 1579 r. obie wsie należały do Fryderyka Bonara; w Wojczy było wówczas 21 osadników na 10 i pół łanach, 4 zagrodników z rolą, 4 komorników i 7 ubogich. Z Wójeczki płacono pobór od 12 osadników, 6 łanów, 1 zagrodnika z rolą, 1 komornika i 3 ubogich. Kolejnych posiadaczy wsi nie znamy, dopiero w 1827 r. wiadomo, że wieś miała 64 domy z 408 m-cami. Na skutek reformy uwłaszczeniowej (w 2. poł. XIX w.) od majątku oddzielono 518 mórg, na których powstało 56 osad, ponadto we wsiach: Wojeczka - 315 mórg i 37 osad, Biechów - 437 mórg i 63 osady, Chrzanów - 107 mórg i 10 osad, Wola - 140 mórg i 38 osad oraz Podwale - 61 mórg i 7 osad.
W 1885 r. Wójcza dzieliła się na wieś i dobra, leżała w pow. stopnickim i parafii Biechów. We wsi był sąd gminny i szkoła początkowa, na terenie folwarku gorzelnia i cegielnia. Gmina Wójcza obejmowała 9420 mórg i miała 4255 mieszkańców, w tym 38 Żydów. W skład majątku o pow. 3028 mórg wchodziły także: Wójeczka, Chrzanów, Biechów Dolny i Górny, Wola i Leśny. Folwark główny wraz z Wójeczką miał 513 mórg ziemi uprawnej, 15 mórg łąk i pastwisk, 142 morgi lasu, 10 mórg wody i 35 mórg nieużytków. Było tu 14 budynków murowanych (w tym dwór) i 13 drewnianych. Na polach zaprowadzony był płodozmian 7 i 14 polowy.
Na pocz. XX w. właścicielami majątku była rodzina Popielów. Mieli sześcioro dzieci, w tym córki: Renatę, Marynę, Tosię i Różę (ur. ok. 1920). Ta ostatnia mając 19 lat wyszła za administratora - Henryka Kieniewicza, oficera WP. We dworze u Popielów częstym gościem bywał grafik Józef Mehoffer (1869-1946), a także rodzina Rostrowskich. W 1930 r. Wójcza liczyła 454 mieszkańców. Dobra wraz z Chrzanowem i Biechowem Dolnym, o ogólnej pow. 1179 ha, należały do Michała Popiela. Majątek posiadał gorzelnię i młyn, a ponadto we wsi znajdował się drugi młyn A. Pawelca, dwie firmy handlujące nabiałem: J. Bilskiego i J. Wawro oraz 2 sklepy spożywcze: A. Karnysza i J. Szymańskiego. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Małżeństwo Kieniewiczów w 1945 r. udało się na emigrację. Wyjechali do Niemiec, później do Wielkiej Brytanii. Resztę życia spędzili w Szkocji. Róża Kieniewicz zmarła w 2012 r.
Źródła:
Dom i Biblioteka Sichowska - 1794 - Art. Amber Poole Kieniewicz "Amerykanka w Polsce". Link: https://sichow.pl/sichowska-fundacja-edukacyjna/amerykanka-w-polsce/
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11810138 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXX-9-D_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć ani opisu architektury dworu w Wójczy. Układ przestrzenny zespołu dworskiego uległ całkowitemu zatarciu i na post. samych map trudno stwierdzić, czy któryś z widocznych tu budynków może stanowić dawną siedzibę ziemiańską. Niezbędne dalsze badania terenowe.

Park

Pozostałości parku o pow. około 3,35 ha. Przed 1945 r. park łącznie z sadami i ogrodami mógł zajmować nawet kilkanaście hektarów, natomiast jego część ozdobna (przydworska) zajmowała ok. 5 ha. Trudno obecnie, nie posiadając danych katastralnych (ew. map parcelacyjnych) majątku ziemskiego ocenić, czy w skład parku wchodził zadrzewiony obszar na północ od stawów (ok. 3,3 ha). Opis "zespół dworski" na mapie archiwalnej wyraźnie dotyczy części południowej.
Folwark w Wójeczce również posiadał niewielkie założenie parkowe, a obecnie rosnący tan drzewostan obejmuje ok. 1,1 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011