Helenowo

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Helenowo to niewielka wieś leżąca na południowy-wschód od Tuczna, w odległości 9 km na północny-zachód od centrum Inowrocławia. Wieś nie istniała w dawnych wiekach. Dopiero w 1838 r. została wydzielona jako folwark z tuczeńskich dóbr. Należała do Leona Czajkowskiego (1836-1887), od imienia którego utworzono nazwę - Leonowo. Początkowo majątkiem zarządzał Józef Czajkowski, zaś Leon osiadł w odziedziczonym Helenowie po wieloletnich studiach przyrodniczych. W 1851 r. na cześć swojej żony, Heleny Dulicz-Kolankiewicz zmienił nazwę wsi na Helenowo. Brał udział w Powstaniu Styczniowym, wraz z trzema braćmi, którzy polegli podczas jednej powstańczej bitwy. W 1870 r. majątek odziedziczył syn Leon, a dwa lata później tegoż siostra - Tekla – zamężna za Józefa Wichlińskiego. W tym czasie oprócz zabudowań folwarcznych we wsi były zaledwie 2 domy, zamieszkałe przez 22 osoby. W rękach Wichlińskich majątek pozostawał do 1939 r. Więcej o koligacjach tej zacnej i patriotycznej rodziny można znaleźć w opisie samego Tuczna.
Pod koniec XIX w. wzniesiono tu obecny dwór, nieco na południowy-wschód od starszego dworu. Do dzisiaj na terenie podwórza znajdują się ukryte w ziemi fundamenty starego budynku. W 1909 r. wieś liczyła 155 ha, a czysty dochód podawany do wyliczenia podatku gruntowego wynosił 1048 marek. W 1926 r. areał majątku nieznacznie się powiększył i liczył 184 ha, w tym 170 ha gruntów ornych. Dochód gruntowy w tymże roku wynosił 1048 talarów (3144 marek). Ostatnimi przedwojennymi właścicielami Helenowa byli Włodzimierz Wichliński wraz z żoną Zofią Ostrowską herbu Rawicz. Ich córka, Zofia Wichlińska, zmarła w 2010 r. w Poznaniu. Po 2. wojnie światowej majątek został znacjonalizowany, a jego właścicielem został Skarb Państwa Polskiego. Początkowo w dworze utworzono mieszkania, następnie posterunek Milicji Obywatelskiej. Później większość lokatorów opuściła budynek i pozostały tylko rodziny mieszkające w jego wschodniej i południowej części. Od 1985 r. jest on własnością prywatną, jednakże ostatnich lokatorów wyeksmitowano dopiero około 2010 r. Począwszy od chwili nabycia budynku, właściciele starają się przywrócić dworowi dawną świetność. W ostatnich latach udało im się także scalić założenie do pierwotnej postaci, gdyż po wojnie zespół dworski został rozparcelowany i podzielony pomiędzy różnych właścicieli.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta. Murowany z cegły i otynkowany, podpiwniczony. Piętrowy korpus jest znacznie zryzalitowany w elewacji południowej. Tam też, w płd.-zachodnim narożniku umieszczono efektowne wejście od strony ogrodu, z szerokimi schodami ujętymi półokrągłymi murkami i niewielkim, zadaszonym tarasem. Drugie wejście znajduje się w elewacji północnej, tu cofniętą część środkową budowli poprzedza parterowy arkadowy ganek, a trzecie we wschodnim szczycie budynku. Ozdobą szczytów są nieznaczne ryzality. Skrzydła są wyższe, zwieńczone trójkątnie, piętrowe z mezzaninem, kryte dwuspadowymi dachami usytuowanymi poprzecznie do osi budynku. Elewacja w części parterowej jest boniowana. Cała budowla posiada bogaty detal architektoniczny, będąc przykładem ciekawej architektury wiejskiej z przełomu XIX i XX w. na tych terenach.

(Prawa autorskie do opisów zastrzeżone. M.K.)

Park

Park z 2. poł. XIX w. Piękny, z zachowanym starodrzewem, o powierzchni 1,8 ha. Kilka okazów drzew osiągnęło tu rozmiary zbliżone do pomnikowych. Najstarsza część parku (wschodnia) jest dwustuletnia. Młodsza część parku (zachodnia) jest stuletnia.

Inne

Budynek gospodarczy - jedyny, który się zachował. Jest to obora przerobiona na chlewnię.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011