Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Dźwierzno
Zdjęcie z 2015, zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura DźwierznoMiniatura DźwierznoMiniatura Dźwierzno

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Dźwierzno
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaMarcin Skowroński

Dźwierzno

Schwirsen

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:toruński
Gmina:Chełmża (wiejska)
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1341 r., kiedy to mistrz krzyżacki, Dytrych von Altenburg nadał 8 włók w Dźwierznie Hansowi von Seefelte, swemu wiernemu słudze. Za czasów krzyżackich wieś stanowiła dobra rycerskie, a jednym z jej właścicieli był Hannos Seykaw. Już w 1. połowie XV w. we wsi pojawił się ród Rockusów. W okresie 1438-1453 dziedzicem był tu niejaki Hans, aktywny członek Związku Pruskiego. Po okresie krzyżackim wieś była tzw. królewszczyzną. W 1526 r. otrzymał ją na własność od króla Zygmunta I Starego wraz z Zajączkowem i innymi wsiami Jakub Rockus. Była to nagroda za zasługi jakie Jakub wraz z bratem Janem położyli dla ojczyzny. Jan zginął w wojnie przeciwko margrabiemu branderburskiemu Albertowi. Dobra odziedziczył syn Jakuba - Jerzy, ożeniony z Aleksą z Bazina, a następnie ich córki: Barbara i Estera. Barbara wyszła za Rafała Konopackiego, później Konopaccy wykupili od Estery jej połowę majątku za 4500 złp. Po śmierci Rafała dziedziczka wyszła za Wilkosławskiego, z którym miała syna Jerzego. W 1593 r. właścicielami po połowie byli ów Jerzy oraz jego stryj Jan Konopacki, kanonik chełmiński. Na pocz XVII w. Jerzy sprzedał dobra wujowi, Maciejowi Konopackiemu, wojewodzie, biskupowi chełmińskiemu, za kwotę 25 tys. złp. W 1613 r. po śmierci biskupa wieś odziedziczył jego syn Gabriel, wówczas niepełnoletni pod opieką starszego brata Jana. Po dojściu do lat Gabriel postanowił studiować, a nie mając pieniędzy pożyczył je od ciotki, ksieni Dulskiej z Torunia, na tzw. wyderkaf. Jednak w 1619 r. umarł, a majątek przejęli bracia: Jan, dworzanin królewski i Jakub. Trzeci brat Andrzej akurat studiował za granicami kraju. Bracia sprzedali Dźwierzchno z przyległościami benedyktynkom z Torunia za kwotę 28 tys. złp., zaś 2 lata później ze swoją częścią uczynił to także i Andrzej. W rękach benedyktynek dobra pozostawały aż do sekularyzacji zakonu pod pruskim zaborem. Wieś Dźwierzno przez wieki wydzierżawiana była dla czynszu. W XVIII w. różne osoby próbowały procesować się o Dźwierzno, m.in. Tomiccy w 1720 r. oraz kasztelan gdański Mikołaj Czapski w 1753 r. Później rząd pruski wydzierżawiał folwark, a następnie sprzedał dobra w ręce prywatne. Dzierżawcami byli m.in. Johann Kohler (1788 r.) i January Borowski (1803 r.). W 1866 r. - już jako własciciel - wymieniany jest von Falkenhayn. Od 1874 r. wieś nosiła nazwę Schwirsen. Folwark był już wtedy "dobrami rycerskimi" (Rittergut) o pow. 4204 mórg. We wsi znajdował się kościół kat. p.w. Zwiastowania N.M.P. należący do dekanatu chełmżyńskiego oraz szkoła. Było tu 18 domów z 261 m-cami (227 katolików, 34 ewangelików) oraz 35 innych budynków. Majątek aż do wyzwolenia Polskie w 1920 r. stanowił pruską domenę rządową, następnie przejął go Skarb Państwa i wydzierżawił Pomorskiej Izbie Rolniczej. W 1929 r. areał gospodarstwa wynosił 670 ha, w tym 608 ha ziem uprawnych, 30 ha łąk i pastwisk, 7 ha nieużytków i 25 ha wód. Specjalizowało się ono w reprodukcji uznanych ziemiopłodów, posiadało mleczarnię oraz oborę zarodową bydła czarno-białego rasy nizinnej. Swój folwark posiadała również gmina kościelna. Liczył on 91 ha i dostarczał 1446 marek dochodu katastralnego. Po wojnie wszystko zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Książka adresowa Gospodarstw Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929;
Serwis internetowy "Nasz Kujawsko - Pomorskie";
Źródło pochodzenia zdjęcia: Serwis internetowy Fotopolska.eu
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi W SW - E NE, parterowy, nakryty dachem naczółkowym, wejściem skierowany na północ. Przed wejściem znajduje się weranda poprzedzona wysokimi schodami ujętymi murkami; nad nią jednoosiowa wystawka zwieńczona trójkątnie.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego jest całkowicie przekształcony. Niegdyś podwórze gospodarcze stanowiło prostokąt przylegający do dworu od północy.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. ok. 1,8 ha, niegdyś większy. Spore połacie drzewostanu wykarczowano i obecnie tereny te stanowią nieużytki. Park rozciągał się dalej na płn.-wschód oraz otaczał dwór od wschodu i południa. Na pocz. XX w. nie było też stawu znajdującego się na płd. od dworu. Aktualna powierzchnia parku jest niemożliwa do wyliczenia ze wzgl. na rozrost samosiewów w różnych miejscach założenia. Naruralne pozostałosci parku stanowią niewielki fragment starodrzewu przy jeziorze, na płn.-wschodniej częsci dz. ew. nr 041502_2.0008.14/15 o łącznej pow. 17,49 ha. (Geoportal). Teren rozciągający się w kierunku płd.-zach. od dworu stanowił prawdopodobnie sad.
Mapster: http://www.amzpbig.com/maps/2778_%281350%29_Lissewo_1909_UMK_orig.jpg

Inne

Kosciół gotycki, przeł. XIII / XIV w. p.w. Wniebowzięcia NPM
Cmentarz, poł. XIX w. z symboliczną mogiłą zamordowanych Żydówek

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.