Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Mieściska

Mietschisko (XIX w.), Mieschisk (1907-1918)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:szamotulski
Gmina:Duszniki
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Mieściska to wieś oddalona 31 km na zachód od centrum miasta Poznania i 10,5 km na północ od Buku. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1404 r., kiedy to jej nazwę zapisano jako Mescisko. Kolejne mutacje tej nazwy są podobnie brzmiące i do naszego opisu niewiele wnoszą. Pierwszym znanym właścicielem wsi był Mścigniew, którego imię nie było adekwatne do upodobań, albowiem lubił on ...kraść. Np. w 1404 r. za kradzież miał trafić do aresztu, jednak trzech znajomych szlachty poświadczyło, że sam się stawi do Poznania, gdy tylko przybędzie tam król. Jeszcze w tym samym roku zabrał Jakubkowi Bytyńskiemu "5 siekier i 13 szat", a rok później 3 konie królewskie, z domu kmiecia w Ławicy. O tę ostatnią sprawę pozywał Mścigniewa burgrabia poznański Pietrasz. Później jeszcze dziedzic kłócił się o 20 grzywien nałożonej na siebie kary, jednak gdy przyszło do sprawdzenia dowodów, nie stawił się w sądzie, dzięki czemu sprawę przegrał. Jego żoną była Dorota, która wdową została w 1410 r. Ich córką była "szlachetna" Wincencja, która w 1415 r. sprzedała dział we wsi (dziedzinę) Piotrowi Kobylińskiemu, dziekanowi kapituły katedralnej poznańskiej. Tym sposobem wieś na kilka stuleci przeszła w ręce Kościoła...
W 1424 r., gdy plebanem w M. był ks. Florian, w Mieścisku podjęto prace przy odbudowie kościoła (drewniany budynek mógł istnieć tu już w XIV w.). Kościół był w ruinie z powodu porzucenia przez plebanów, a to z powodu klęsk wojennych i braku kasy. Do pracy raźno wzięli się cieśle: niejaki "Samroy" z Buku i Andrzej z Wilczyny. Gdy nie dostali zapłaty za pracę, udali się do sądu, gdzie twierdzili, że do roboty wynajął ich sołtys Przedstaw. Ten jednakowoż zaprzeczał, więc nakazano cieślom przeprowadzić dowód... Pomimo przeszkód, w 1430 r. kościół był już ukończony, a rok później erygowano tu (ponownie) parafię p.w. Wniebowzięcia NMP, Świętego Mikołaja Wyznawcy i Katarzyny. Do parafii wcielone zostały wsie: Stramica, Grzebienisko, Wierzeja i Sarb. W okresie upadku kościoła, wsie te należały do parafii w Ceradzu. Począwszy od 1432 r. toczyły się spory pomiędzy proboszczami z M. i Ceradza, które głównie dotyczyły danin i mesznego.
Wiekowy już Kobyliński w 1456 r. dokonał przekazania wsi, utworzonemu w 1424 r. kanonikatowi w kolegiacie NMP w Poznaniu. Kolejnym przedstawicielem tego kanonikatu, a zarazem posiadaczem Mieściska, był kanonik Mikołaj Lubaski, a następnie Jan Sławieński, kanonik kruszwicki. Pewnego razu niejaki Jakub Kunowski postanowił przywłaszczyć sobie aż 15 wozów siana z tzw. "Podkupnej Łąki", należącej do dóbr w M. - Sławieński pozywał go o ten czyn w 1500 r. Inne ciekawe wydarzenie miało miejsce w 1507 r., gdy Mieściskiem zarządzał kolejny zakonnik - Andrzej Ciesielski. Otóż Ciesielski rzadko bywał na swoim sołectwie w M., co ówcześni uznali za fakt opuszczenia gospodarstwa. W zw. z tym sąsiad, Stanisław Młodawski, postanowił najechać folwark sołecki. Przybył tu ze swoimi kmieciami, budynki rozebrał, a zagrodnika z dobytkiem zabrał do siebie. Pomagał mu w tym Sędziwój Witkowski, który - gdy wybuchła afera - zobowiązał się, że sołectwo odbuduje.
W 1510 r. M. było w posiadaniu kanonika Jana Kunowskiego, jednak wszystkie 16 łanów we wsi leżały odłogiem. Prawdopodobnie obrabiane były jedynie role sołtysie. W zw. z utratą znaczenia kościoła, zlikwidowano parafię w M., która weszła w skład parafii w Ceradzu Starym. Tak więc w 1510 r. meszne z M. pobierać zaczął pleban w Ceradzu. Później (połowa XVI w.), gdy rozpoczął się okres reformacji, informacje o kościele w M. zaginęły.
Dopiero na pocz. XVIII w. w zapiskach pojawiają się "dziedzice" wsi, czyli po prostu posesorzy majątku. Początkowo był to szlachcic Ostrzeszewski, ożeniony z Marianną Raczycką. W latach 40. posesorem został Mikołaj Kiedrzyński, ożeniony z Katarzyną Silińską. Po Kiedrzyńskich posesja przeszła na rodzinę Drwęskich, a w latach 60. XVIII w. na Trąmpczyńskich. Ok. 1775 r. posesorem wsi został Stanisław Bojeński. Wypada zauważyć, że przez cały opisywany okres XVIII w. nie było wzmianek o dziedzicach wsi; czyli znajdowała się ona zapewne w posiadaniu K.K. Po sekularyzacji dóbr ich właścicielem został skarb państwa pruskiego. Około 1818 r. wybudowano dla zarządców dwór, w którym zamieszkali Michał Pluciński z żoną Anną Retz. W kwietniu t. roku we dworze urodziły się córki Plucińskich, bliźniaczki Michalina Albertyna i Antonina Florentyna. Późniejsi właściciele czy też zarządcy byli zapewne narodowości niemieckiej.
W 1885 r. na Mieściska, a raczej Mieścisk, składała się wieś i domena z areałem 1038 mórg. W części wiejskiej znajdowało się 9 domów z 72 m-cami, w tym 48 katolików, 20 ewangelików; 11 analfabetów, zaś w części dominalnej 5 domów z 70 m-cami, w tym 63 katolików i 7 ewangelików; 28 analfabetów. Na pocz. XX w. właścicielem majątku był Marcin Szmańda, który zamienił Mieściska z Bernardem Gniotem, na wieś szlachecką Proszyska pod Strzelnem. Gniot wprawdzie posiadał polskie nazwisko, jednak uważany był za Niemca. Na pewno był właścicielem wsi jeszcze w 1913 r., a prawdopodobnie siedział tu aż do wyzwolenia Polski. W okresie po 1907 r. część wsi z majątkiem ziemskim nazywano Gutsbezirk (Gut) Mieschisk. Po 1920 r. Mieściska przeszły na skarb państwa i wydzierżawiono je Kazimierzowi Zenktelerowi (1884-1955). Zenkteler (a właściwie Zenkteller) był podpułkownikiem wojska polskiego, który walczył w powstaniu wielkopolskim i śląskim, a wcześniej w 1. wojnie światowej po stronie Niemców. W 1921 r. został przeniesiony do rezerwy i osiadł w majątku w Mieścisku. W 1926 r. pod jego zarządem dobra miały 254 ha, w tym 240 ha ziemi uprawnej, 2 ha łąk i pastwisk i 12 ha nieużytków. Do urzędu skarbowego wykazywano 463,51 talarów czystego dochodu gruntowego. W 1930 r. wieś liczyła 220 m-ców; był tu także wiatrak należący do G. Garmattera. Po 1939 r. dziedzic został wysiedlony do G.G. i zamieszkał w Jędrzejowie w woj. kieleckim, w którym mieszkał również po wojnie i tam zmarł. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Mühldorf. Po wojnie dawny folwark stał się elementem krajobrazu typowej wsi rolniczej. Obecnie dworek znajduje się w rękach prywatnych.
Prochy Kazimierza Zenktelera w 2001 r. zostały ekshumowane i przeniesione do grobowca rodzinnego w Buku, na cmentarzu parafialnym przy ul. świętego Rocha.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga adresowa Polski, 1930;
Strona internetowa "Powstanie Wielkopolskie" - Kazimierz Zenteler: https://27grudnia.pl/bohaterowie/kazimierz-zenkteler/916
Geoportal;
Mapster:
5588 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3564_Duschnik_1940.jpg
17041 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_300_Buk_ca1893_DRMC5820300.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, nakryty dwuspadowym dachem naczółkowym, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi zbliżonej do N-S, fasadą skierowany na E (z niewielkim odchyleniem południowym). Ciekawostką jest znajdujący się przed dworem sporych rozmiarów głaz narzutowy, o średnicy przy podstawie ok. 520 cm.

Park

Park dworski z pocz. XX w. o pow. 1,5 ha. Z dawnego parku, do czasów obecnych, zachowała się mniej więcej połowa. Niegdyś rozciągał się on nieco bardziej na północ i południe i liczył ok. 3 ha. W cennym starodrzewie na uwagę zasługują jodły o obw. w pierśnicy 120 i 140 cm oraz platan o obw. 224 cm.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Marek Kujawa3 lata i 11 miesięcy temu
Tak swoją drogą, to mieszkańcy wsi mogliby upamiętnić fakt, że mieszkała tu tak znaczna osoba, jak płk. Zenkteler...