Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Pętkowo

Pentkowo, Pesselsdorf (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Środa Wielkopolska
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:1788/A/80

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Pętkowo leży nad rzeczką Maskawą i graniczy od południa ze Środą Wielkopolską. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1306 r., kiedy to Maciej, wojewoda kaliski wraz z żoną Krajną zapisali wieś kapitule poznańskiej, z zastrzeżeniem, aby przy ich grobach "paliło się światło". W 1393 r. biskup poznański Dobrogost zastawił Pętkowo za 75 grzywien burgrabiemu kościańskiemu. Wieś figuruje w Regestach poborowych; w 1564 r. miała 18 łanów, w tym 2 kmiece, z których składano biskupom poznańskim po 1 grzywnie i 8 groszy czynszu, podatku "baraniego" po 3 grosze, 4 ćwiernie owsa, 20 kapłonów (kogutów) i 20 jaj, ponadto tzw. "leśnego" po 6 wierteli owsa i 2 kapłony. Folwark biskupi założono na 14 łanach pustych, ponadto 2 łany posiadał sołtys, który od tej ziemi nic nie płacił, ale służył transportem (podwód), ponadto płacił 12 gr. tzw. "wiecznego".
Na przestrzeni prawie 400 lat odnotowano tylko nielicznych dzierżawców, czy też posesorów tej wsi. W 1578 r. wieś była w dzierżawie Wojciecha Gądkowskiego, w latach 40. XVIII w. Chełmickich i Komorowskich, a w latach 80. Antoniego Brzeskiego, podstolego łomżyńskiego. W poł. XIX w. przez kilkanaście lat dzierżawcą Pętkowa był Józef Jackowski, który w 1856 r. nabył na własność Dobczyn w pow. średzkim. Zmarł on w 1867 r.
W 1888 r. we wsi o niem. nazwie Pentkowo znajdowały się 22 domy ze 196 m-cami wyznania katolickiego. Znajdowała się ona wówczas jeszcze w rękach kościoła. Dopiero pod koniec XIX w. przeszła w ręce prywatne. Zapewne też w tamtym czasie wybudowano dwór dla zarządców, a także dwie szkoły, jedną w płd. części wsi i drugą oddaloną o 2 km w kier. płd.-zachodnim. Ponadto 500 metrów na północ od wsi wznosił się wiatrak. W księdze adresowej z 1913 r. znajdujemy jedynie obszar dworski Pontkau, który może być "naszym", opisywanym tu Pentkowem. Jego właścicielem był wówczas Heinrich Spletter. Gospodarstwo miało 41 ha obszaru, w tym 33 ha ziemi uprawnej. Czysty dochód gruntowy wynosił 486 marek. Na inwentarz żywy składało się 6 koni, 22 szt. bydła (plus ? cielaków) i 35 szt. trzody chlewnej.
W 1930 r. Pętkowo stanowiło gminę w pow. średzkim i miało 188 m-ców. Wiatrak należał do S. Wielickiego, ponadto we wsi znajdowała się knajpa W. Sibilskiego. Na temat "resztówki" po folwarku nic nie wiadomo, ale warto też zauważyć, że w porównaniu do innych okolicznych dóbr był on naprawdę niewielki. Prawdopodobnie chodzi o miejsce położone ok. 500 metrów na południe od centrum wsi, w którym znajdował się duży ogród owocowy. Notabene, nigdy miejsce to nie było opisane na mapach jako dwór. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Pesselsdorf, co może sugerować, że właścicielem bądź zarządcą był w tym czasie Pessel. Nazwisko takie oczywiście w jęz. niemieckim istnieje. Po 2. wojnie światowej opisywane miejsce stało się prywatnym gospodarstwem rolnym.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11825816 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3769_(2066)_Schroda_1911_nnvw8g8_BN_Sygn.ZZK_S-28_490_A.jpg
5960 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3769_Schroda_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, fasadą skierowany na wschód, z trójkątnymi wystawkami w obu elewacjach.

Park

Park dworski z k. XIX w. o pow. 1, 05 ha, nie licząc płn.-zach. narożnika, gdzie prawdopodobnie znajdują się jakieś uprawy.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.