Januszewo

Stan obecny

Prawdopodobnie własność JST.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Januszewo to wieś leżąca nad rzeką Maskawą, w odległości 6 km na płn. zachód od Środy Wielkopolskiej. Wraz z pobliskim Kijewem wchodziła w skład dóbr Kórnickich. W 2. poł. XV w. właścicielem tych ziem był Jan Świdwa z Szamotuł, następnie Łukasz z Górki, wojewoda poznański, w 2. poł. XVI w. Stanisław z Górki. Spadkobiercami bezpotomnego hrabiego z Górki byli jego siostrzeńcy, bracia Czarnkowscy h. Nalęcz: Andrzej, Piotr, Jan i Stanisław. Januszewo wraz z całym kluczem kórnickim w 1593 r. przypadło Janowi Czarnkowskiemu. W kolejnych latach Czarnkowski wraz z żoną Zofią z Fulsztyna sprzedawali folwark J. wyderkafem, m. innymi Dobrogostowi Gorzeńskiemu h. Nałęcz i Piotrowi Jastrzębskiemu. Później Jan dokonał zamiany z bratem Andrzejem, zaś ten w 1610 r. sprzedał Januszewo Zygmuntowi Grudzińskiemu. W 1635 r. współwłaścicielami wsi byli Jan i Jakub Rożnowscy, którzy sprzedali tę część Grudzińskiemu. Po Zygmuncie dobra kórnickie w tym wieś J. odziedziczył jego syn Andrzej Karol Grudziński, który w 1676 r. sprzedał majątek Zygmuntowi Działyńskiemu h. Ogończyk. Dziesięć lat później synowie wojewody: Maciej i Paweł Dz. wydzierżawili J. Jakubowi Gocłowskiemu. Paweł ożenił się z Magdaleną Leszczyńską i miał z nią synów: Zygmunta, Aleksego i Józefa. Po podziale dóbr w 1713 r. klucz kórnicki przypadł Zygmuntowi Działyńskiemu. W Januszewie posesorami byli m. innymi Dzierzbińscy (2. poł. - koniec XVIII w.), Franciszek Sczaniecki z żoną Faustyną Korytowską (pocz. XIX w.), Ferynand Götrych (lata 30.) i Nikodem Górski, syn Marcina i Marianny Jarockiej, który dzierżawił wieś w latach 1839 - 1892. Dzierżawę tę kontynuował syn Leon, ożeniony z Marią Szulc. W międzyczasie zmienili się właściciele majątku, a ok. 1885 r. posiadaczem Januszewa był Władysław hr. Zamojski. Po więcej szczegółów dotyczących właścicieli odsyłamy do opisu Kórnika w naszym katalogu.
Około 1885 r. Januszewo leżące w pow. średzkim dzieliło się na wieś oraz dominium. Na części wiejskiej znajdowało się 8 domów z 96 m-cami wyznania katolickiego; 23 analfabetów, zaś na terenie domeny 4 domy z 74 m-cami, w tym 24 analfabetów. Dobra należące do Wladyslawa hr. Zamojskiego liczyły 1021 mórg. Na pocz. XX w. folwark stal się częścią majętności Bieganowo (wraz z Turkiem, Kijewem i Ziminem). W 1913 r. miał 261 ha, w tym 256 ha ziemi uprawnej, a czysty dochód gruntowy wynosił 5252 marki. W gospodarstwie było 28 koni, ponadto hodowano 96 szt. bydła, 46 cielaków i 61 szt. trzody chlewnej. Dzierżawczynią u Wł. Zamojskiego była Hedwig (Jadwiga) Górska. Po 1920 r. Górscy nadal dzierżawili Januszewo. Wchodziło ono wówczas w skład majętności Babin należącej do Fundacji im. Władysława Zamojskiego w Kórniku, której plenipotentem był A. Pacyński. W 1926 r. pod zarządem Władysława Górskiego dobra w J. miały 261 ha, w tym 219 ha ziemi uprawnej, 36,5 ha łąk i pastwisk i 5 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 1751 talarów.
W 1930 r. wieś miała 227 m-ców. Była tu także kuźnia J. Szala, wiatrak Paneckiego i kołodziej F. Szal. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Jahnsfelde. Po wojnie dawny folwark przeszedł na własność Skarbu Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
6794 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4266_Bojanowo_1944.jpg
5960 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3769_Schroda_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na nierównomiernym rzucie, zbliżonym do obróconej litery "L", fasadą skierowany na południe, parterowo-piętrowy, z dod. wyjściem od strony północnej, poprzedzonym schodami. Prawdopodobnie przebudowany w okresie powojennym. Niezbędne dalsze badania terenowe.

Park

Park dworski z pocz. XX w. o pow. 0,95 ha. Niegdyś dwukrotnie większy, rozciągał się dalej w kier. południowo-wschodnim.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011